ALTIPLAN°architects
De Astro Toren: parel aan het Brusselse landschap
In Sint Joost ten Node, naast de ‘kleine ring’, maakt de Astro Toren onmiskenbaar deel uit van de Brusselse skyline. Deze 30 verdiepen tellende toren, gebouwd in 1974 als kantoorgebouw, is een uiting van de toenmalige trend om de grote toegangswegen tot de metropool te markeren. Dit opvallend onderdeel van het Brusselse landschap onderging niet lang geleden een echte transformatie. Afspraak bij ALTIPLAN, het Belgisch architectenbureau dat bijdroeg tot de realisatie van het project.
Twee wedstrijden
Na de aankoop door Spaanse investeerders werd een eerste wedstrijd opgezet voor een grondige renovatie van de toren, met als doel om haar een nieuw leven in te blazen in de 21ste eeuw. Estudio LAMELA arquitectos en ALTIPLAN°architects hebben gekozen om deze prachtige architecturale, stedenkundige, technische en ecologische uitdaging samen aan te gaan. “ALTIPLAN°architects is lid van het Europees architectennetwerk EAN, een collectief waar ook Estudio LAMELA uit Madrid lid van is. Aangezien het Spaanse bureau contact heeft met de eigenaars en wij over de ervaring beschikten voor dit Brussels project beslisten wij zonder aarzelen om onze krachten te bundelen en samen deel te nemen aan deze boeiende wedstrijd”, legt Benoît Jacques, partner bij ALTIPLAN°architects, uit. Als winnaars van deze selectieve architectuurwedstrijd stelde de vereniging voor om het imago van het gebouw compleet te vernieuwen en terwijl al haar kwaliteiten te bewaren. Voor het project werd een stedenbouwkundige aanvraag ingediend voor een intensieve renovatie. De bestaande structuur werd ontbloot, de gevel is integraal vervangen en de technische installaties werden volledig herzien om te voldoen aan de normen van de passieve standaard van 2015.
De start van de werken werd mogelijk na het winnen van een tweede wedstrijd voor de inplanting van de Actiris hoofdzetel in de gerenoveerde toren. Het imago van het gebouw, haar positie in de stad en de voorbeeldige energetische prestaties bezorgden het team de overwinning en de opdracht. Het gebouw werd in 2016 voltooid en is vandaag de dag één van de grootste passieve gebouwen van Europa. De architecten bewaarden de bestaande morfologie van de toren die trots haar plaats heeft bewaard tussen de meest markante gebouwen van het centrum van Brussel.
Duurzaam gebouw
De voornaamste vereiste van de bouwheren was het passieve aspect van het gebouw. Om dit te verkrijgen hebben de architecten de bestaande constructie volledig blootgelegd: “De betonstructuur werd behouden”, vervolgt M. Jacques. “Het gebouw kreeg een nieuwe, thermisch en isolerend hoog performante buitenbekleding.” Het doel was het verkrijgen van een passief en duurzaam gebouw op alle vlakken. Eén van de wensen van Actiris was al haar diensten onder één dak te kunnen brengen, en er de VDAB en Bruxelles Formation, waarvan de activiteiten complementair zijn, erbij te nemen. Door al deze diensten in één gebouw te centraliseren werd het leven van werknemers en bezoekers eenvoudiger. Het resultaat is een uniek, functioneel, aangenaam en zeer comfortabel gebouw.
Gevel
Bij de programmapunten was de wens om de oorspronkelijke geest van het gebouw te bewaren. Het was dus belangrijk om de volle zijmuren en het geplooide profiel met haar grote glaspartijen, die voor prachtige open uitzichten over de noord- en zuidkant van de stad zorgden, te bewaren. Maar hoewel de geest bewaard moest blijven werd ook gevraagd om de bruine en koperen tinten van de oorspronkelijke gevel – typische voor de jaren 70 – resoluut achterwege te laten. Het nieuw imago versterkte de verticaliteit van de toren, enerzijds door de onderste verdiepen te integreren en anderzijds door de glaspartijen van beide zijdes twee niveaus boven het dak te verhogen zodat de technische ruimtes verborgen zijn. De toegang is er verboden voor onbevoegden, maar het uitzicht is adembenemend. “Om te voldoen aan de passiefnorm moest een maximale transparantie van 50% gerespecteerd worden. Wij wilden echter zoveel mogelijk de onverstoorde uitzichten over de stad bewaren en gesloten gevels vermijden. Door een driedubbele beglazing te combineren met zonnewering en verticale inoxlinten ontstond een spel van licht en verticaliteit, terwijl een maximale transparantie bewaard werd.” De toren, met haar verticale lijnen en haar gevel die overdag de stad weerspiegelt verandert ’s avonds compleet van uitzicht. ’s Nachts roepen de horizontale structuren, afgelijnd door de vloeren, en de binnenverlichting van het gebouw het uitzicht van de oude toren op.
Interieur
Het project van de architecten verplaatste ook de toegangen, die te discreet waren in het oorspronkelijk gebouw. De hoek van de toren werd uitgehold om er de hoofdingang en de personeelsingang onder te brengen. De hoofdingang bedient een grote inkomhal die de bezoeker oriënteert naar de verdiepen waar hij of zij zal ontvangen worden, of naar de Beroepsstad, een ontmoetingsplaats voor werkzoekenden, bedrijven en administraties, op het gelijkvloers. De Beroepsstad is overspannen door een glazen dak dat natuurlijk licht naar de achterkant van de toren en mezzanine brengt. Op de verdiepen ontplooien de ruimtes zich rond een grote centrale kern waar de sanitaire elementen, de verticale circulaties (zoals de liften) en een gang die naar de verschillende zones van het gebouw leidt vervat zitten. Deze centrale kern kan worden afgesloten en de rook kan er verwijderd worden in geval van brand. Op deze manier behielden de architecten een complete flexibiliteit voor het plateau rond de kern voor open burelen, Flex office of burelen met glazen tussenwanden. Alle ruimtes krijgen dus natuurlijk licht. Het project, van een totale oppervlakte van 41.000m2 omvat, naast de bureaus, een ontvangstruimte, vergaderzalen, een kinderopvang voor 40 kinderen met een buitenspeelruimte, een restaurant met 300 plaatsen, een fitness en een parking van 260 plaatsen. In overeenstemming met de stad biedt een openbare horecaruimte stedelijke animatie en een buitenterras in de de Bériotstraat.
Techniek
De complete herschikking van de energiezuinige technische installaties gecombineerd met een nieuwe, zeer efficiënte buitenschil, heeft bijgedragen tot een verlaging van de energienoden naar een factor 10. Valse stralingsplafonds die hete of koude lucht afgeven zorgen mee voor een optimalisatie van de bruikbare oppervlakte door een zeer belangrijke hoogte te bewaren in vergelijking met de ruimte beschikbaar onder tegels. Een zuinige verlichting die kan gedimd worden naargelang het buitenlicht draagt eveneens bij tot het creëren van een bijzonder kwaliteitsvolle en aangename werksfeer.
Werf?
Onder de moeilijkheden die de architecten voor de kiezen kregen tijdens het uitvoeren van het project onthoudt M. Jacques vooral de afbraakwerken en de verticaliteit van het gebouw: “Het demonteren van de oude gevels was absoluut een delicate fase van de werkzaamheden. We moesten de verdiepingen compartimenteren om de stad rond het gebouw te beschermen tijdens de werken. Vervolgens moest er beroep gedaan worden op specialisten voor het installeren van de glaspartijen en de gevelbekledingen en ook nog eens rekening gehouden worden met de weersomstandigheden voor de werken op zo’n grote hoogte.” Ook de geringe ruimte aan de voet van de toren was één van de grote uitdagingen voor de ondernemers die de werken moesten uitvoeren: de tijdelijke associatie van de bedrijven Willemen en Cordeel. “Wat we echter vooral hebben onthouden, is dat de Astro Toren het resultaat is van teamwerk in het kader van een samenwerking, rustend op eenieders specialiteiten.”
ALTIPLAN°architects
ALTIPLAN°architects werd opgericht in 2001 en is ontstaan uit de samenwerking van verschillende architectenbureaus. Een collectieve geest die bij ALTIPLAN°architects nog steeds de rode draad is: een nauwe samenwerking met klanten en partners staat centraal. ALTIPLAN°architects kan met haar 50-koppige team (architecten, stedenbouwkundigen, interieurdesigners en tekenaars), waarvan 8 partners, rekenen op diverse en specifieke expertises binnen haar ploeg. Geen standaard ‘recept’ bij het kantoor, maar een reflecterende en analytische houding die resulteert in innoverende en creatieve op- lossingen die passen binnen de context van elke locatie. Het dialoog met de bouwheer is essentieel voor het slagen van het project waar de mens centraal staat. De gebouwen van ALTIPLAN°architects zijn duurzaam en ontworpen om aan de noden van de gebrui- kers te voldoen. Het resultaat is een sterke identiteit voor elke realisatie. ALTIPLAN°architects is zeer actief in de rusthuizensector, in de sportcomplexenen zwembadenbouw, in gemengde woon- en kantoorprojecten of in de industriële sector. Ook culturele projecten horen bij het werk van ALTIPLAN°architects. Zo denken we aan het Steenmuseum te Sprimont. In elke activiteitensector brengt ALTIPLAN°- architects een visie over de stad, de open- bare ruimte en het landschap, berust op haar ervaring op vlak van masterplanning en stedenbouwkunde.
Onder de veelbelovende projecten vermelden we de ecowijk Court Village te Court- Saint-Etienne, het residentieel en hotelproject Agora te Louvain-la-Neuve, 165 nieuwe sociale woningen in Droixhe, de renovatie van de City 2 in Brussel, de uitbreiding van het Woluwe shopping center, het Tweed kantoorproject naast het Justitiepaleis, het metrodepot van de MIVB aan Erasmus en de nieuwe depot- en onderhoudslocatie voor de MIVB trams te Ukkel.
Tekst: Kim Schoukens
Foto’s: Georges De Kinder
ALTIPLAN°architects
Terhulpensesteenweg 177 – 1170 Brussel
Rue des Fories 2 – 4020 Luik
t. 02 672 67 00
info@altiplan.eu – www.altiplan.eu