ASSAR LLOX Architects
Woonzorgcentrum De Gerda in Sint-Niklaas
In Sint-Niklaas pronkt sinds 2016 het gloednieuwe woonzorgcentrum De Gerda in het centrum van de stad. Het ontwerp is van de hand van ASSAR LLOX Architects, die een even open als compact gebouw concipieerden met bijzondere aandacht voor de woon- en werkkwaliteit van bewoners en personeel. De drieledige constructie is uniek in België, getuige de spiraalvormige, driedimensionaal uitgewerkte patio’s die de licht- en ruimtebeleving letterlijk naar een ander niveau brengen.
Aaneengeschakelde volumes zorgen voor efficiëntie en sfeer
In 2011 won LLOX Architects een openbare wedstrijd uitgeschreven door het OCMW Sint-Niklaas voor een nieuw woonzorgcentrum op een groot braakliggend terrein in het centrum van de stad. Centraal in het ontwerp staan drie compacte bouwblokken die met elkaar in conversatie gaan, met het oog op een efficiëntie circulatie enerzijds en een warme, kleinschalige woonomgeving anderzijds. “Een van de essentiële principes binnen het ontwerp was de eenvoudige bereikbaarheid van alle ruimtes,” legt Guy Van der Kuylen uit, projectarchitect en vennoot van ASSAR LLOX en al zo’n 25 jaar actief in de architectuur binnen de zorgsector. “De verschillende gebouwen zijn onderling verbonden, waarbij de verpleegposten telkens fungeren als scharnierpunt. Door die strategische opstelling ontstaan er kleinere volumes en kan het personeel sneller assisteren. Bovendien creëren we door de geringe omvang van de gebouwen ook een heel huiselijke sfeer binnen de afdelingen zelf.” Elke keuze binnen het concept werd gemaakt met de eisen en wensen van zowel de bewoners en personeelsleden als die van de bezoekers in het achterhoofd. Heel wat inzichten kwamen tot stand in samenwerking met Peter Goossens, coördinator bouwwerken seniorenzorg bij het OCMW Sint-Niklaas en ook in het verleden vaak nauw betrokken bij de werking van andere woonzorgcentra. Het resultaat is een ronduit vernieuwende kijk op architectuur binnen de zorgsector. De volledige werking van De Gerda is anders dan die van gelijk welk ander woonzorgcentrum in België: “Stereotiepe gangen met kamers aan beide zijden hebben we te allen tijde willen vermijden. Wel zijn in elk blok de vertrekken geïntegreerd aan de buitenzijde van het gebouw. Daar ontvouwt zich een driedimensionale, spiraalvormige patio die in elk blok zo’n 48 kamers tegelijk verlicht. Langsheen heel de gevel wentelt op elke verdieping een trap omhoog voorbij de dagzalen. Veel in het ontwerp is ontwikkeld op basis van BIM. Door alles te modelleren in 3D hebben we het concept niet alleen vroegtijdig kunnen optimaliseren, maar ook alle ontwerpmatige beslissingen tijdens de werf zorgvuldig kunnen illustreren.”
Licht en openheid met Scandinavisch karakter
Aan de voorzijde oogt het gebouw als een geheel van kubussen die zijdelings van elkaar geplaatst zijn. Opvallend is het metselwerk dat varieert van blok tot blok. “In principe is elke afdeling hetzelfde van insteek, maar staat ze ook op zichzelf,” legt Guy Van der Kuylen uit. “Daarom de afwisseling. Als je voor het gebouw staat, merk je aan de linkerkant een eerder zwarte toon, centraal kleurt de gevel donkerrood en rechts zie je witachtige schakeringen. Voor alle bouwvolumes zijn dezelfde stenen gebruikt, die telkens volgens een andere verhouding werden gemengd.”
Elk blok telt drie verdiepingen bovenop de kelder waarin een ruime parkeergarage en fietsenberging, verdeelkeuken, kleedkamers, berging en technische ruimten zijn ondergebracht. Op het gelijkvloers bevinden zich behalve twee leefgroepen ook het onthaal, het lokaal dienstencentrum ‘Den Aftrap’ en de cafetaria. Daarnaast zijn er een kapsalon, kinesitherapie en vergaderzalen aanwezig. Op de tweede en derde etage werden leefgroepen gecreëerd van telkens veertien tot zestien bewoners. Bovendien maakt elke verdieping plaats voor verschillende open leefruimten en zithoeken met zetels om even te verpozen of samen te zijn. In feite is het volledige gebied direct toegankelijk, zonder ook maar één fysieke afbakening. Enkel de ‘backoffice’ van de verpleging bevindt zich achter gesloten deuren. Verder zorgen speelse houten wandafscheidingen voor enige geborgenheid, terwijl ze ook de rustgevende, luchtige sfeer versterken. Het lichte hout dat de afrasteringen kenmerkt, zien we bovendien terug in de gangen en eist een prominente plaats op in de gevelbekleding op de binnenpleinen. “Over de inrichting heeft een heel team van interieurarchitecten en -vormgevers nagedacht. Het totale concept is sterk georiënteerd op de Scandinavische stijl. Zachte pastelkleuren en lichte houtsoorten zetten de toon. Alles is vrij minimalistisch opgevat. Eenvoud vormt het uitgangspunt, terwijl elk element verder tot in het detail is uitgewerkt. Niet het minst het vast meubilair, dat we ontwierpen in nauwe samenspraak met de bouwheer en uitvoerder. Bovendien werden ook minder evidente zaken geïntegreerd in het concept. De signalisatie bijvoorbeeld is volledig afgestemd op het ontwerp dat sowieso al zorgt voor oriëntatie en duidelijkheid voor de bezoeker of verwarde bewoner. Elke afdeling heeft zijn eigen kleur en naam die zorgt voor herkenbaarheid. Kleine grafische elementen gebaseerd op de geschiedenis van de site komen ook terug op deurborden en pictogrammen.”
Uniek concept sanitaire cellen
Met zo’n 23m2 zijn de kamers ruim. Die ruimtelijkheid wordt nog versterkt door ramen tot op de vloer die naast een maximale lichtinval ook zorgen voor een mooi uitzicht op de omgeving. Zoals overal in het gebouw is de inrichting geënt op de Scandinavische stijl. Voor de wanden en het meubilair wordt een subtiele, rustgevende grijze tint gecombineerd met licht hout. Elke kamer omvat een hooglaagbed, een tafel met twee stoelen, een nachttafel en een fauteuil. Daarnaast zijn er een televisie, koelkast en ingemaakte kasten met een kluisje aanwezig. Het meest in het oog springen echter de sanitaire cellen die op een vernuftige manier spelen met de ruimte in de kamer. Het toilet met steunbeugels, de wastafel met spiegelkastje en legplan- ken en de ruime instapdouche met stoel zijn geïntegreerd in een cirkelvormige ruimte die gemakkelijk kan worden afgesloten door een ronde schuifwand. “Op die manier wordt de ‘verloren hoek’ in een kwartcirkel uitgewerkt en vergroot de leefwereld van de kamer met 8%,” legt Van der Kuylen uit. “De volledige sanitaire cel, inclusief meubilair werd ook vervaardigd in het volkunststofmateriaal Kerrock Solid Surface dat zorgt voor een naadloze en dus heel cleane uitstraling.”
Zorg voor veiligheid en duurzaamheid
Duurzaam bouwen is inherent aan de visie van ASSAR LLOX Architects. De Gerda haalt een EPB-waarde van 34. Een belangrijke nadruk ligt op het gebruik van lokale materialen met een lange levensduur. Baksteen, beton en metaal zorgen ervoor dat het gebouw maximaal kan weerstaan aan intensief gebruik en op lange termijn kan renderen zonder renovaties of de vervanging van bepaalde segmenten. Op energetisch vlak kozen de architecten voor driedubbel glas met een automatisch en centraal gestuurde zonnewering. Daarnaast werden een mechanisch gecontroleerd ventilatiesysteem, regenwaterrecuperatie, zonneboilers op het dak geïntegreerd. De buitenschil is enorm goed geïsoleerd, waardoor de warmte die binnen geproduceerd wordt lang opgeslagen wordt.
Behalve op energetisch vlak werd ook sterk geïnvesteerd in de veiligheid van de bewoners. In WZC De Gerda zijn brand- en valbeveiliging aanwezig, werden er strikte hygiënische normen gehanteerd en is er toegangscontrole. Het oproepsysteem voor de verpleegkundigen en de telefonie zijn georganiseerd via wifi met smartphones. Bovendien is er nergens in het gebouw een pasverschil, alles is vlak. Ook voor de bouw van de liften werd rekening gehouden met specifieke eisen rond toegankelijkheid en bediening. Op die manier presenteert De Gerda zich als een gebouw dat niet alleen op een esthetisch verantwoorde, maar ook op een verantwoordelijke manier een nieuwe bestemming biedt voor zorgbehoevenden in het Waasland.
Tekst: Bart De Maesschalck
Foto’s: ASSAR LLOX ARCHITECTS, Marc Sourbron & Robbe Theunis
ASSAR LLOX ARCHITECTS
Lodewijk Mortelmansstraat 9 – 2610 Wilrijk
t. 03 828 09 08
info@llox.eu – www.llox.eu – www.assar.com