B2Ai

B2Ai

Een school die meegroeit met het kind

Scholen zijn ongelooflijke hefbomen. Niet alleen voor het kind maar in vele gevallen ook voor de buurt die zo opgewaardeerd wordt. Dat geldt zeker voor de passieve kinder- en jongerencampus Hardenvoort in Antwerpen. Gelegen op de rand van Park Spoor Noord en enkele achterliggende wijken wou gedelegeerd bouwheer AG VESPA voor opdrachtgever Stedelijk Onderwijs Antwerpen een school realiseren die de buurt een positieve injectie kon geven. Een school die meteen drie scholen in zich verenigde: een kleuter-, lagere en middenschool. De multidisciplinaire architectuurgroep B2Ai – die voor dit project samenwerkte met Ingenium (technieken, epb en phpp), De Fonseca (akoestiek) en Thiers-Dujardin (landschap) – kwam als laureaat uit de bus.

Zij besloten het bijzondere aan de site – enerzijds zicht op het park, anderzijds op de stad – volop te laten spelen in hun ontwerp. Dat heeft, samen met het specifieke programma, het concept bepaald. En bijgevolg ook de vorm waarbij de stedelijke kant een meer gesloten, rigide architectuur kent terwijl die zich aan de kant van het park meer open en vriendelijk opstelt. Dit knooppunt als ontmoetingsplaats tussen park en stad vinden we ook terug in het concept waarbij een logische evolutie werd gevolgd. Kleuters spelen in een veilige omgeving, dichtbij het park waar in de zomer heel wat te beleven valt met een zomerbar, waterpartij en tal van kinderspeeltuigen. Hoe ouder de kinderen worden, hoe meer ze zich naar de stad richten.

In de inplanting is die visie doorgetrokken. De drie scholen werden gestapeld met de kleuterschool die zich aan de parkzijde bevindt, de lagere school daar bovenop en de middenschool helemaal bovenaan in de toren. De kinderen groeien dus door van een gesloten entiteit met kleuterklassen die geschakeld liggen rond de beschermde en private kleuterspeelplaats naar een steeds beter en open zicht op de stad. De school is ook een schakel geworden tussen de straat en het voormalige Opleidingsgebouw van NMBS dat nu onder meer een kunstacademie en buitenschoolse kinderopvang herbergt. In die mate dat de speelplaats beide activiteiten kan bedienen. Die kan middels speelse poorten eenvoudig open of afgesloten worden.

Behalve de drie scholen, bestaat het programma voor de campus ook uit een aantal gemeenschappelijke delen zoals twee sportzalen, een grote refter met leskeukens en de speelplaatsen. Gezien de beperkte omvang van het per- ceel niet evident. Vandaar de keuze voor een cascade van speelplaatsen waarbij het grootste deel van de daken ingezet worden als speelplaats. Bijgevolg groeien ook die mee met de kinderen en heeft elke school zijn eigen speelplaats. De kleuters zien de andere leerlingen via de trap letterlijk klimmen naar hun verdieping en zien zo waar zij heen gaan als ze groter worden. Omgekeerd hebben de oudste leerlingen zicht op waar ze vandaan komen en tegelijkertijd op de uitnodigende stad. De brede buitentrappen doen eveneens dienst als tribune voor wat er zich op de sportspeelplaats afspeelt. De gedeelde functies zitten op de hoek van het gebouw waar de stad de site ontmoet met turnzalen half ondergronds. Daardoor heb je steeds de interactie met buiten, ook wanneer de sporthal na de schooluren door derden gebruikt wordt. De zone met gemeenschappelijke functies en sanitair zijn dus breed inzetbaar en liggen aan de hoofdingang via de straatzijde. Dit is de ingang voor bezoekers, buurtbewoners en leerlingen die te laat komen. Doorgaans komen de leerlingen binnen via de toegang aan de parkzijde. In materialisatie is gekozen voor gezuurd wit architectonisch beton dat glinstert in de zon. Door het houten schrijnwerk is er een warme toets toegevoegd. Aan de parkzijde is er veel meer Meranti hout gebruikt zoals bij de grote houten toegangspoort. En uiteraard bij het houten raster dat tevens dienst doet als balustrade voor de hogergelegen speelplaatsen.

Hout als warm element vinden we eveneens terug in de ramen, overdekte speelplaatsen, speeltuigen en zitbanken. De dempende tegels van deze speelplaatsen sluiten in kleurkeuze aan bij de oranje gevelstenen van het Opleidingsgebouw. De circulatie binnenin wordt mee geleid door het kleur- gebruik: groen voor de gemeenschappelijke delen zoals de kleedkamers en de vloer bij de sportzaal, blauw voor de kleuters, geel voor de lagere school en oranje-rood voor de middenschool. Er is veel aandacht besteed aan het kleurgebruik. Als herkenningspunt, maar ook om een warm en speels element te creëren. Zoals de banden in de gangen die op raamhoogte doorlopen en waarbij de klaswanden als prikbord fungeren. De tegenoverliggende wanden werden in hetzelfde kleur geschilderd waardoor je een warm kuipeffect krijgt. Alle klassen zijn per twee geschakeld met een glazen schuifwand tussenin. De school kiest voor een andere manier van lesgeven met veel workshops en samenwerkingen. Vandaar ook de overgedimensioneerde gangen zodat er werkplekjes kunnen ontstaan. De flexibiliteit en visie van de school uit zich eveneens in het ontbreken van een echte leraarskamer. De eveneens overgedimensioneerde circulatieruimtes die gebruikt worden als computerlokalen en werkhoekjes, kunnen in de pauzes omgevormd worden tot docentenruimte dankzij de ingewerkte kitchenettes en kasten. Zo blijft de interactie met de leerlingen altijd aanwezig.

Ondanks de vrij sobere uitstraling van het gebouw door de combinatie van wit architectonisch beton met hout, voegde B2Ai een speels element toe. Wat in een school wel op zijn plaats is. De kleuren van de ver schillende afdelingen komen namelijk terug in de zonwering. Afhankelijk van of die open, halfopen of dicht blijven, krijg je dus een levende gevel. Dat het gebouw langgerekt is, heeft met de oriëntatie te maken. Behalve voor de kleuters, zijn alle andere leslokalen aan de noordzijde gelegen. Omdat er daar nooit rechtstreekse instraling van de zon is, is zonwering overbodig en konden grote ramen geïntegreerd worden. Daardoor krijg je een aangenaam uitzicht en veel natuurlijke lichtinval zonder dat de klassen teveel opwarmen.

De jongerencampus Hardenvoort was de eerste passiefschool in België van die schaal. Omdat het snel gebouwd moest worden, is geopteerd om de gevels met dik isolatie- pakket en dragende betonstructuur door middel van sandwichelementen te laten prefabriceren. Op die manier konden de isolatiewaarden van de schil van het gebouw nauwkeurig opgevolgd worden en naar een hoge performantie gestuurd worden. Bijkomend voordeel van het werken met architectonisch beton, is dat je kan spelen met de ponsing van de ramen waardoor je zelfs in de rigide gevel een soort verspringing ervaart. De technieken zijn doorheen het hele gebouw zichtbaar gelaten. Dat de plafonds in het gebouw in zichtbaar beton zijn, heeft niet enkel met budgetbewaking te maken, maar is ook van belang in het passieve verhaal. Er is namelijk voor nachtventilatie gekozen in plaats van actieve koeling. Dit houdt in dat de ramen ’s nachts open gestuurd worden, zodat de koude lucht door de school kan waaien. De koude wordt door de dragende betonstructuur van het gebouw opgenomen en overdag afgegeven zodat een aangenaam klimaat in de school gegarandeerd kan worden. Om anderzijds de akoestiek te vrijwaren, werden in elke klas vrijhangende akoestische plafonds voorzien zodat de lucht kan blijven circuleren.

B2Ai architecten stond in voor het hele ontwerp en is blij dat de bouwheer daarin is willen meegaan. Op die manier zijn ze erin geslaagd om voor alles een geïntegreerde oplossing te bieden. Het mag duidelijk zijn dat Antwerpen er een duurzame school bij heeft die perfect in zijn omgeving past en de buurt mee helpt opwaarderen.

 

Tekst: Sam Paret
Foto’s: Bart Heijnens, Danica O. Kus, Klaas Verdru

 

B2Ai
J. Jordaensstraat 18a – 1000 Brussel – t. 02 641 88 00
Bellevue 5 – 9050 Ledeberg – t. 09 210 17 10
Kwadestraat 149A/0.1 – 8800 Roeselare – t. 051 21 11 05
Office Lille (Fr) – +33 688 24 97 32
info@B2Ai.com – www.b2ai.com