CODELENOVI

In dat kader werd in 2009 door het Institut du Patrimoine Wallon en de Cellule Architecture de la Communauté een wedstrijd gelanceerd voor de herbestemming van een perceel van 2.060m2 met daarop een industrieel tweelinggebouw waar zich in één daarvan drie geklasseerde flessenovens bevonden, de enige overgebleven in België. De opdracht luidde: creëer een gebouwd hulpmiddel/object voor de representatie, de beoefening, de communicatie en de educatie van en rond keramiek te bevorderen. 5 ontwerpbureaus dienden een dossier in. De associatie Coton_De Visscher_Lelion_ Nottebaert_Vincentelli – CODELENOVI – werd als laureaat belast met de uitvoering. Het hart van het ontwerp is de lege bedrijfshal waaruit drie massieve terracotta kegels tot boven het dak als poortwachters van het project oprijzen. De in 2003 als beschermd monument erkende flessenovens lijken robuust en fragiel tegelijkertijd. Het zijn de enige resterende sporen die specifiek verwijzen naar het industrieel procedé voor het bakken van keramiek. Het gebouw dat ze omsluit en het aanpalend atelier zijn het oude materiele kader waarbinnen en waarrond alle nieuwe functies een plaats kregen.

De opdracht die het Centre Keramis toebedeeld kreeg was enorm divers: van conservatie van een bestaande collectie tot het opzetten van initiatieven ter promotie van keramiek. De ambiguïteit in de verschillende deelaspecten van deze opdracht hield een zeker risico in. Zo vraagt de scenografie voor een tijdelijke tentoonstelling een andere aan- pak dan die voor een permanente en dwingt de brede waaier aan toepassingen van het materiaal keramiek an sich de ontwerper tot het nadenken over een gediversifieerde benadering ervan. Zowel voorwerpen voor massaproductie als verzamelstukken van hoge artistieke waarde moesten immers een plaats en een deel van het verhaal krijgen binnen het gebouw. De beslissing van de opdrachtgever om het project te kaderen in een totaalopdracht waar naast architectuur, stabiliteit en technieken ook de scenografie, de museografie en het ontwerp van het meubilair integraal deel van uitmaakten, biedt onmiskenbaar een antwoord op de vele vragen die deze complexe opdracht aan de ontwerper stelde.

Het sterke concept is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen architecten uit verschillende bureaus in één associatie. Misschien was deze bundeling van visie en talent wel de enige garantie op succes om de gelaagdheid van de opdracht te vertalen in een coherent geheel. Een nieuwe betonnen structuur slingert zich rond het bakstenen erfgoed en begeleidt de bezoekers doorheen het gebouw. Het plan lijkt wel geïnspireerd op een bochtig racecircuit. Bekijk je de totaliteit, dan emotioneren de gebogen wanden je als bezoeker en ervaar je de verwijzing naar de plasticiteit van het basismateriaal en de breekbare vormen van keramische vazen, vaatwerk of andere voorwerpen. Deze juxtapositie, het contrast in materiaal, textuur en geometrie tussen het oude en het nieuwe, doet denken aan de manier waarop Leonardo da Vinci in zijn schilderijen en beelden gewaden drapeerde rond lichamen. Het zichtbare versterkt het onzichtbare en de totaliteit ontleent zijn kracht aan het samensmelten van beide. Als verbindende en beschermende factor lijkt de betonnen wand een vestingmuur die enerzijds de binnenruimtes vormgeeft en de tentoonstellingsruimtes structureert. Anderzijds lijken de golvingen wel vingers die de buitenruimte omklemmen en delen van het park binnentrekken in het interieur. Deze twee bewegingen veroorzaken aan de binnenzijde een boeiende afwisseling tussen open en gesloten. Via grote dakkoepels wordt buitenlicht binnengetrokken in de expositieruimtes. De kroonlijsthoogte van het bestaande atelier is bepalend voor de binnenruimte van de uitbouw die afwisselend opgedeeld wordt in twee verdiepingen of dan weer gebruikt wordt over de volledige hoogte om monumentalere werken voldoende tot hun recht te laten komen. In het voormalige productieatelier is op het gelijkvloers een permanente educatieve tentoonstelling ingericht waar aan de hand van video, voorwerpen en foto’s het productieproces van faience wordt verduidelijkt. De verdieping wordt gebruikt voor tijdelijke tentoonstellingen.