DAGKANTarchitecten
Opvallende patronen op de schoolmuur
Een schooluitbreiding volgens de bouw- regels van een rijwoning. Ja, in een land vol lintbebouwing moet je af en toe creatief zijn. Dagkantarchitecten ging aan de slag voor een basisschool in Sterrebeek. De uitdaging? Een braakliggend terrein omtoveren tot drie kleuterklassen en 2 lagere schoolklassen. Het feit dat het terrein een reeks rijwoningen afsluit gaf de nodige stof tot nadenken: hoe ga je om met de conventies van voordeuren en woningramen? Hoe plooi je een gebouw om de hoek? Hoe integreer je een gevel die in wezen niets te maken heeft met de façades van de buren? Averechts doen of conformeren? Het werd iets tussenin: respectvol horizontaal maar gedempt flitsend. De basisschool van Sterrebeek kampte zoals zoveel scholen met plaatsgebrek. Gelukkig schoot de plaatselijke kerkfabriek te hulp. In plaats van een jarenlange procedure te moeten afwachten, besliste de kerkfabriek – eigenaar van een braakliggend perceel naast de school – om op hun eigen gronden te bouwen. Het gebouw wordt de komende twintig jaar gehuurd door de school. Omwille van de moeilijke ligging en het feit dat het nieuwe gebouw op te splitsen moet zijn om later eventueel te verhuren als kantoorgebouw, schreef de kerkfabriek een wedstrijd uit. Het ontwerp van Dagkantarchitecten bleek het meest aantrekkelijke omwille van de duidelijke stellingname: een realistisch en kostenefficiënt ontwerp dat zich niettemin speels manifesteert.
Creatief met bouwlagen
Bouwen in een lintbebouwing brengt regels en normen met zich mee. Voor deze schooluitbreiding was dat niet anders. “We werden verplicht tot twee bouwlagen en waren ook beperkt in de diepte van de uitbouw achteraan. Gelukkig zaten we met de opdrachtgevers van bij de start op dezelfde golflengte waardoor we, mits voldoende afstand te hou- den tot de buurtuinen, achteraan alsnog enkele meters dieper konden benutten”, vertelt Bjorn Houttekier van Dagkantarchitecten. Het resultaat is een compact volume van amper 410 vierkante meter oppervlakte, gecombineerd over het gelijkvloerse en de eerste verdieping. “Met het budget van een middelgrote villa bouwden we een schooltje op miniformaat.”
Het meest opvallende is de gevel met keramische tegels. “We zochten manier om het gebouw, dat in se een massief volume is, lichtvoetiger te maken en visueel interessanter”, aldus Houttekier. Uiteindelijk werd gekozen om twee verschillende gevelbekledingen te gebruiken. Door een deel van de bovenverdieping te bekleden met grijs stuk- werk ontstaat de illusie dat het een op zich staande volume is. De lichte variatie in reliëf voegt extra overtuiging toe aan de architecturale ingreep. Het spelen met de diepte is louter te wijten aan de keuze van smallere snelbouwstenen en isolatie op de verdieping. Binnenin zijn de ruimtes exact even groot. De grijze crepie zorgt voor een schijnvolume dat gedragen wordt door de horizontale onderbouw die bekleed is met tegels. De keuze zorgt niet enkel voor plaatsbesparing – en dus ruimtewinst binnenin – maar ook voor een speelse aanblik. De gele en witte tegels vormen een dambordpatroon: een raster waarop alle gevelopeningen perfect werden afgemeten. “Het is opvallend, zelfs speels, maar dat mag misschien wel voor een kleuterschool”, klinkt het.
Tot op de millimeter
Enkele ramen werden extra geaccentueerd door rondom een geel kader te creëren dat doorloopt in de dagkanten. “De keramische tegels zijn 20 op 20 centimeter groot en vormen als gevelbekleding een uitstekend alternatief voor bepleistering. Toch zijn er een aantal zaken waar je rekening mee moet houden. De elastische uitzetvoegen bijvoorbeeld. Die hebben de neiging om te verkleuren na verloop van tijd. Daarom vulden we de uitzetvoegen met een grijstint die overeen kwam met de omringende cementvoegen, zodat ze ook op lange termijn onzichtbaar blijven.” Een andere uitdaging die de tegels met zich meebrengt is de nood aan een zeer precieze ruwbouw. Het volledige ontwerp van het schoolgebouw werd zo uitgedacht dat er op geen enkel moment een tegel zou moeten worden bijgesneden. Elke maat is precies een veelvoud van de 20 centimeter brede tegel. “De ruwbouw moest niet op de centimeter gebeuren, maar op de millimeter. Dat vergt een zeer precieze maatvoering en een continue controle tijdens de ruwbouw.” Een extra moeilijkheid daarbij is dat het perceel niet rechthoekig is. Het schoolgebouw en het terrein lopen licht schuin tegenover de speelplaats. Voor de inplanting van het gebouw, concentreerde Dagkantarchitecten zich op de naastliggende school. De straatkant vormt de zuidzijde van het gebouw. De ingang van de kleuterklassen bevindt zich aan de westgevel, waar het gebouw uitkijkt op de speelplaats. Het onderste volume huisvest de kleuters. Dankzij herhalende ramen kijken ze vanuit de klas uit op de centrale speelgrond. Het duidelijke ritme van de ramen zorgt voor rust, maar ook heel veel daglicht en doorkijk. Die keuze heeft een dubbele reden: licht in de klassen, uiteraard, maar ook visuele controle van en naar de speelplaats. Het geeft het schoolgebouw een onverwachte openheid, ook binnenin. De ramen werden bovendien precies op hoogte geplaatst zodat ook de kleinste kleuters makkelijk hun speelkameraden gadeslaan op de speelplaats. De vensterbanken werden zowel binnen als buiten extra breed uitgevoerd. Op die manier fungeren ze meteen ook als zitbanken voor de kinderen.
Openheid
Eigen aan de werkwijze van Dagkantarchitecten is dit gebouw zeer energievriendelijk. Met isolaties van minimum 20 centimeter doet het schoolgebouw beter dan de vooropgestelde norm. Om oververhitting tegen te gaan zijn de ramen aan de west- en zuidgevel uitgerust met uitvalschermen. De elektrische bediening gebeurt eenvoudig in de desbetreffende klas. “We wilden een fullproof systeem. Simpele technieken werken dan het best”, klinkt de verklaring. “Screens werden zoveel mogelijk geweerd, omdat ze het zicht belemmeren en zonlicht wegnemen – basiselementen van de architectuur die door de huidige fixatie op technologische bouwecologie steeds vaker in de verdrukking raken.” De compacte oppervlakte zorgde voor het nodige puzzelwerk om alle klaslokalen en een beperkt sanitair blok te integreren. Praktisch vormt een centrale hal het vertrekpunt van het hele gebouw. De ingang wordt benadrukt door een luifel in wit gelakt aluminium. ’s Ochtends en ’s avonds zorgt verlichting voor de nodige begeleiding. De luifel maakt bovendien dat leerlingen de klassen droog bereiken. Binnenin domineert een afwerking met houten schrijnwerk en glas. Elke deur wordt geflankeerd door een ruime glaspartij. Het maakt elke klas zeer open en zorgt meteen voor een ruim gevoel in wat in se een beperkte centrale hal is. De rechtstreekse inkijk tussen de ruimtes onderling wordt zelfs doorgetrokken in het toilet. “De open zichten binnenin maken controle mogelijk en zorgen voor openheid in een compact interieur”, klinkt het.
Kleurrijke deuren
Voor de binneninrichting koos Dagkantarchitecten een eenvoudige aanpak met duidelijke materiaalkeuzes ingegeven door het beperkt budget. Hout, zoals gezegd, maar ook een betonvloer en plafondbekleding in houtwolcementplaten. Dat laatste was meteen ook een akoestische keuze. “Om een goede akoestiek te garanderen in de klaslokalen werd elk lokaal gescheiden van elkaar door het massa-veer-massa-principe. Op de verdieping werkten we ook met akoestische matten.” Een opvallende toets zijn de bewust tegenstrijdige kleurcodes die gebruikt worden voor de klassen en klasdeuren. Zo heeft de ene klas een gele deurbekleding aan de buitenkant maar een groene binnenin, terwijl een andere klasdeur een groene buitenkant kreeg maar de binnenkant rood werd. “Het is bewust verwarrend”, lacht Bjorn. “We willen de kinderen verrassen en laten nadenken over simpele conventies: binnen/ buiten, de relaties tussen tegenoverliggende klasjes, kleurcontrasten. Een beetje onduidelijkheid kan geen kwaad.”
Dubbele bodems
Dagkantarchitecten bestaat sinds 2011 en houdt kantoor in Schaarbeek en Oostende. Het architectenkantoor specialiseerde zich de voorbije jaren in woningbouw, renovatie en winkelinterieurs, met een focus op lage energie. “Energiebewustzijn is altijd een thema geweest in onze aanpak. Van bij de start. Dat maakt dat we vandaag een stevige expertise opgebouwd hebben, wat uitstekend van pas komt nu de energienormen steeds belangrijker en strenger worden.” Zelf noemt Bjorn Houttekier de architectuur van Dagkant hedendaags, maar niet minimalistisch. “We gaan voor gezellig en comfortabel. Niet kil en strak, maar een architectuur die warm en aangenaam is.” Daarvoor streeft het kantoor naar een goede communicatie. Zowel met de opdrachtgever als de aannemer. Ook voor de hand liggende zaken in vraag stellen, is een bewuste strategie. “We zoeken de relaties en dubbele bodems tussen en van verschillende bouwonderdelen. Welke functies kan een hal bieden bijvoorbeeld, of hoe kan een gevel de ware volumetrie van een gebouw maskeren?” De school in Sterrebeek is sinds september 2017 in gebruik. Momenteel is de uitbreiding van een gemeentehuis en bibliotheek in Beernem in aanbouw.
Tekst: Arne Vansteenkiste
Foto’s: DAGKANTarchitecten
DAGKANTarchitecten
Plantenstraat 1 – 9400 Oostende
t. 0498 53 00 73
info@dagkantarchitecten.be – www.dagkantarchitecten.be