OFFICE Kersten Geers David Van Severen
Monumentaal meubel als architectuur op zich
In 2014 kreeg de bibliotheek van de vakgroep Architectuur en Stedenbouw, gelegen tussen de Joseph Plateaustraat en de Rozier in Gent een grondige make-over. Het hele gebouw werd gerenoveerd waarbij één specifieke ruimte alle aandacht naar zich toetrok. In het hart van het imposante universiteitsgebouw realiseerde het Brusselse architectuurbureau OFFICE Kersten Geers David Van Severen een monumentale kastenwand die onderdak biedt aan de volledige boekencollectie van de faculteit. Het ontwerp van het in staal opgetrokken meubel ging de wereld rond, verscheen overal op blogs en in magazines, en mocht uiteindelijk zelfs de Belgische Prijs voor Architectuur in ontvangst nemen, in de categorie ‘Eengezinswoningen en kleine interventies’.
Paviljoenachtig meubel
In 2010 organiseerde de Universiteit Gent een ontwerpwedstrijd. De bestaande collectie boeken van de vakgroep Architectuur en Stedenbouw moest ondergebracht worden in het voormalige fysicalaboratorium in het hart van het negentiende-eeuwse Plateau- gebouw. De uitdaging voor de architecten bestond erin twee tegenstrijdige functies te verenigen binnen één ruimte: een performante bibliotheek en een zaal voor evenementen, lezingen en recepties. “De bedoeling was enerzijds nieuw leven te brengen in een ruimte die al jarenlang ongebruikt was, anderzijds zouden tegelijk met de herinrichting ervan alle boeken van de vakgroep samengebracht worden,” legt Jan Lenaerts uit, projectarchitect van OFFICE Kersten Geers David Van Severen die in de competitie het laken naar zich toetrokken. “Het complexe was niet alleen die twee functies te verzoenen, alles moest zo georganiseerd worden dat de integriteit van het gebouw bewaard bleef. De rijke geschiedenis van deze plek moest gerespecteerd blijven.”
OFFICE Kersten Geers David Van Severen vatte de bibliotheek op als één groot paviljoenachtig meubel vervaardigd in staal dat drie verdiepingen beslaat. “Door de constructie te bekijken als een aaneensluitend modern object, hebben we de monumentaliteit van de ruimte versterkt. Het meubel sluit aan op het balkon en bestaat uit bewandelbare kastenwanden die de perimeter van de ruimte vormen. De voormalige practicumzaal wordt zo niet alleen afgebakend door de boeken zelf, ze biedt ook op verschillende niveaus toegang tot bepaalde categorieën van lectuur.”
Het meubel organiseert de circulatie om en rond de zaal waar zich kleinere lokalen bevinden zoals leeszalen en kantoren. In totaal bestaat de kast uit drie verdiepingen met per niveau twee trappen. Die zijn niet voor iedereen toegankelijk. Alleen het onderste gedeelte met de algemene collectie is voor alle studenten bereikbaar. Daar zijn de voorste boeken ook effectief naar de zaal gericht. Een niveau hoger bevindt zich de collectie Geert Bekaert die aan de universiteit werd geschonken, terwijl op het hoogste punt de depotmaterialen zijn ondergebracht.
Modulair systeem met dubbele functie
Het systeem van de boekenkast is modulair, waarbij eenzelfde element keer op keer terugkomt: een geplooide stalen plaat van 1 meter bij 30 centimeter fungeert als bouwsteen voor de volledige constructie. De boekenplanken, de traptreden, de vloerplaten, de balie, het archief, ze zijn allemaal opgetrokken uit hetzelfde materiaal. Zelfs de bouten doen niet alleen dienst als verbindingselement, ze vervullen ook de taak van jashaak in de lockerhoek. “Het meubel moest zo fijnzinnig mogelijk gedetailleerd worden, zodat een elegant en licht object ontstond dat toch het gigantische gewicht van de boeken kon opvangen,” legt Jan Lenaerts uit. “Om dit te realiseren, konden we rekenen op groot vakmanschap van de staalbouwer en aannemer, Aelbrecht Maes uit Gent. Die bereidde alles voor in het atelier, waarna het geprefabriceerde geheel nauw- gezet verbonden werd met de aanwezige elementen. De keuze voor het groen komt overigens voort uit de oorspronkelijke kleur aan de muren van het gebouw. Dat werd volledig gerestaureerd, zowel binnen als buiten. Alles gebeurde in de geest van het oorspronkelijke bouwwerk, waarbij eenvoud het uitgangspunt is. In de nieuwe bibliotheek zijn de muren wit geworden, maar de link naar het verleden is bewaard gebleven in de turquoise staalstructuur.”
De Universiteit Gent wilde van de historische ruimte niet alleen een bibliotheek, maar ook een plaats voor evenementen maken. Door een ingenieus en toch eenvoudig katrollen- systeem structureert het meubel de zaal ook als activiteitenruimte: bij lezingen en recepties wordt een verticaal hekwerk, dat anders als borstwering dient voor het balkon, naar beneden geschoven. Geperforeerde stalen platen blokkeren dan de doorgang naar de trappen en zijlokalen, terwijl ze ook de boeken op het gelijkvloers beschermen. “De collectie blijft dus ook tijdens evenementen zichtbaar. Op die manier hebben we ervoor gezorgd dat het traditionele karakter van de leeszaal behouden blijft en er aan beleving niet hoeft te worden ingeboet.”
Belgische Prijs voor Architectuur
OFFICE Kersten Geers David Van Severen won met het ontwerp de Belgische Prijs voor Architectuur 2015, in de categorie ‘Eengezinswoningen en kleine interventies’. De jury prees vooral het intelligente antwoord gebaseerd op één enkel idee dat het architectenbureau formuleerde op het complexe programma. “Het is een verfijnde en slimme ingreep in een bestaand gebouw, die sfeer en moderniteit aan het oorspronkelijk karakter toevoegt, zonder de continuïteit binnen het architecturale geheel aan te tasten,” klonk het unaniem.
Tekst: Bart De Maesschalck
Foto’s: Bas Princen
FICE Kersten Geers David Van Severen
Louizalaan 251 – 1050 Brussel
t. 02 503 05 71
mail@officekgdvs.com – www.officekgdvs.com