OSK-AR architecten
Een school op mensenmaat
In Zaventem werd de scholensite van het ZAVO verfraaid met een fonkelnieuw schoolgebouw op de hoek van de campus. Het was voor deze school hoog tijd om te zorgen voor een nieuwbouw die werkplaatsen en klaslokalen kon huisvesten, vooral de technische ateliers waren aan vernieuwing toe. De architectuur van dit project werd verzorgd door het architectencollectief OSK-AR uit Dilbeek. PLAN Magazine sprak met mede-oprichter ir. architect Bart Meganck. In het kader van het project de Scholen van Morgen werd een wedstrijd uitgeschreven voor nieuwbouw op een aantal Vlaamse technische scholensites. De winnaar van deze wedstrijd verkreeg de opdracht voor een bundel van 4 nieuwbouw technische scholen, waaronder deze school in Zaventem. Het project werd behaald en gerealiseerd door OSK-AR in samenwerking met Abetec als ingenieur. “We zijn heel realistisch gebleven in ons ontwerp, en dat heeft denk ik het verschil wel gemaakt. In ons ontwerp werd rekening gehouden met de financiële last die een technische school moet dragen: zo’n scholen moeten dure machines, materiaal en eerste uitrusting aankopen en kunnen een financieel te zware bouwlast wel missen. Dat was ook duidelijk een vereiste in de opdrachtomschrijving”. “Wij zijn rationeel te werk gegaan bij het plaatsen van het gebouw en hebben daarbij beroep gedaan op prefabtechnieken. Een werkwijze die past bij de omgeving van een technische school en de kosten drukt, zodat er financiële ruimte ontstaat voor de leerlingen en de gemeenschap.”
Herkenbare ‘poort’ tot de scholensite
Het nieuwe gebouw aan de scholensite, ge- legen in het centrum van Zaventem, is herkenbaar aan haar bijzondere gevel: “De school is zeer stedelijk gelegen, en onze opdracht was om de hoek van de site ‘dicht te bouwen’. Deze hoek is tevens de hoofd- toegang tot de scholensite, want hij ligt het dichtste bij het station. Onze intentie was dat het gebouw dan ook haar stedelijke functie zou opnemen en zou fungeren als een echte ‘poort’ tot de scholensite”, licht Bart Meganck toe. De andere gebouwen op de site, in 3 à 4 fases gebouwd, hebben gevels met een geelachtige gevelsteen. OSK-AR wilde het met deze nieuwe vleugel over een andere boeg gooien, en vertrok van een industriële stijl, passend bij deze technische afdeling. In het kader van deze industriële insteek was het plan aanvankelijk om buiten gekleurde betonpanelen te plaatsen, maar dat stootte op een bedenking vanwege de directie, die de eenheid met de overige gevels wilde bewaren. “De gevelsteen die gebruikt werd bij de andere gebouwen is een gladde machinesteen in een gelige tint. Deze paste naar ons aanvoelen niet binnen de context van het hoek- gebouw aan de straat. Om toch de wens van de directie te beantwoorden, zijn wij op zoek gegaan naar een gebakken steen in klei die binnen het kleurpatroon paste, maar zich toch onderscheidde van de rest”. Opmerkelijk aan de gevel is het opvallen- de verband en de stenen die hier en daar uitspringen. Het geheel vormt een ritmische compositie die de hele muur tot leven brengt: “Het hoekgebouw is het laatste element die de scholensite dicht maakt, het ‘knoopt’ de campus dicht. Als knipoog naar dit aspect kozen we ervoor om een knopenverband in de gevel in te werken, als symbool voor de hoek en de verbinding tussen school en omgeving. Een accent dat de kosten niet heeft opgedreven, maar er toch voor zorgt dat het gebouw eruit springt.”
Sober en open
Ook voor het interieur werd uitgegaan van soberheid, en dat past perfect bij de functies van het gebouw en het technische aspect van de activiteiten die zich er afspelen. De architecten werkten voornamelijk met beton, een materiaal dat niet alleen die industriële sfeer oproept, maar onder andere ook voor een optimale thermische inertie en brandveiligheid zorgt. Ook de vloeren werden sober gehouden en bestaan uit gepolijst beton. De lokalen zijn gescheiden door stevig gipskarton, zodat de wanden duurzaam stootvast en toch verplaatsbaar zijn. Dankzij het gebruik van deze materialen kon aan de vraag van zuinigheid voldaan worden. Het gebouw behoudt binnen haar eigenheid, voornamelijk door de grote transparantie ervan. Voorbijgangers kunnen vanaf het voetpad de ateliers zien, die naar buiten openen via grote raampartijen. Het gelijkvloers werd zo doorzichtig mogelijk gehouden, en dat is doorgetrokken in het hele gebouw. Een transparantie die geapprecieerd wordt bij de gebruikers van de gebouwen: zo kan je als buitenstaander bij de school in Oudenaarde doorheen het gebouw de speelplaats zien, en werkte de bekomen transparantie inspirerend voor een industrieel project in Aalst, zodat de bureaus en ateliers met elkaar en met de buitenwerereld in verbinding zijn. De gebruikers voelen zich niet opgesloten, maar hebben licht en zicht naar binnen en buiten toe, en dat heeft een positieve invloed op het functioneren binnen de gebouwen.
In het gebouw ontplooien ateliers en klaslokalen zich rond een centrale trappenpartij. Ook hier wilden de architecten met openheid werken, maar voor 4 verdiepingen zou een sprinklerinstallatie voor te hoge druk op het budget zorgen. Dit loste OSK-AR mooi op door strategisch ingeplante raampartijen rond het centrale trappenhuis die uitkijken over ateliers en klassen, maar ook brandwerend zijn. Aan de zuidzijde van het gebouw bevindt zich een tweede trappenpartij. Hier werkten de architecten met de passerellen en zonnewering, aanwezig op ieder niveau, die ze lieten uitmonden in een stalen trap. Het resultaat is een lineaire beweging, lichtjes verschillend van de stedelijke hoekbouw, maar die volledig tot haar recht komt dankzij de lager gelegen speelplaats.
Gereduceerde footprint
Een relatief klein terrein voor een zwaar programma, dat is waar de architecten mee te maken kregen voor dit project. Het resultaat werd een compact gebouw, met zo’n 4000m2 ruimte en een kleine ecologische footprint. Het nieuwe gebouw voldoet aan de ecologische normen en is uitermate duurzaam, zowel qua ecologie als qua gebruik. Dankzij de doordachte inplanting en de flexibiliteit, onder andere dankzij de brede en hoge prefab stramienen, kan het gebouw een veranderende functionaliteit aan. Het kan mee evolueren met nieuwe pedagogische inzichten, maar kan bijvoorbeeld perfect omgebouwd worden naar wonen. Het gebouw kan zich aanpassen aan de functies die erin worden ondergebracht, en zal niet binnen een paar tientallen jaar moeten worden afgebroken.
Ontvangst
“Wij wisten zeker dat het gebouw kon en zou functioneren als school, maar ook de mensen die de school hebben zien groeien waren zeer tevreden. Zo is de directie bijvoorbeeld opgetogen over de centrale trappenpartij, die zich ontpopte tot een echte ontmoetingsplaats. Dat was uiteraard van in het begin onze bedoeling, en het pakte mooi uit. Ook het baksteenverband spreekt erg veel mensen aan.”
OSK-AR
OSK-AR, voluit Ontwerp en Studie Kollectief voor Architectuur, is gevestigd in Dilbeek, nabij Brussel, en bestaat uit een team van 20 mensen. OSK-AR is een coöperatieve vennootschap en zet in op het gegeven van collectiviteit: het gaat tewerk als een bureau maar brengt knowhow over en zet iedereen in op zijn of haar talenten. Of, zoals ir. architect Meganck aanhaalt, “één architect kan tegenwoordig niet meer alles”. Werken gebeurt steeds in team, ook al is er altijd iemand die stuurt voor een project. De projecten worden geregeld voorgesteld aan de rest van het collectief tijdens interne overlegmomenten, zodat er onderling ideeën kunnen uitgewisseld worden. “Wanneer een nieuw project binnenkomt vertrekken we vanuit een onderzoekende houding. Hoe gaan we een goed en hedendaags antwoord geven op de vraag, zowel op vlak van gebouw als programma en functie? Met deze uitgangspunten gaan we collectief op zoek naar een goede oplossing.” De context, zowel ruimtelijk als maat- schappelijk, is een belangrijk aspect bij het denkproces van OSK-AR over een project. Gebouwen moeten passen binnen de maatschappelijke randvoorwaarden en de ruimtelijke context hedendaagser maken en opfrissen, en vooral doen waar ze voor bedoeld zijn: “communicatie is daarbij zo belangrijk”, vult de Bart Meganck nog aan, “met de gebruikers, met de opdrachtgevers, met de overheid, maar ook met de buurt: iedereen wordt betrokken.” OSK-AR realiseerde al veel scholen, waaronder verschillende technische scholen en binnenkort het zeer vooruitstrevende project Porta 2000, de eerste tienerschool in België. Maar het onderscheidt zich ook in andere projecten. Zo zal OSK-AR de historische brouwerij Eylenbosch in Schepdaal binnenkort op gepaste wijze nieuw leven in blazen.
Tekst: Kim Schoukens
OSK-AR architecten cvba
Oudesmidsestraat 27 – 1700 Dilbeek
t. 02 567 13 33
info@osk-ar.be – www.osk-ar.be