WAW architects
Aangename complexiteit
Zo vatten architecten Eric Helsen en Dominique Plantefève-Castryck van WAW architects één van hun jongste projecten samen. De herbestemming van het oude weeshuis in Halle bleek een meerjarenproject dat verschillende disciplines binnen de architectuur omvatte. Nieuwbouw, renovatie en restauratie behoorden immers tot het takenpakket. Een uitdaging die de architecten meteen aansprak.
Neogotiek als basis
In opdracht van de Halse kloosterzusters bouwde de Brusselse architect Georges Dhaeyer in 1904 een weeshuis aan de August Demaeghtlaan. Het neogotische gebouw gaf tot 1948 onderdak aan een honderdtal weesmeisjes. Daarna kreeg het gebouw de functie bejaardentehuis, om het dan vanaf 1970 definitief te integreren in het rusthuis van het Halse OCMW. In 2002 voldeed het rusthuis niet meer aan de normen en kwam het voormalige weeshuis lange tijd leeg te staan.
Winnaar architectuurwedstrijd
Met hulp van de Vlaamse Bouwmeester schreef het OCMW van Halle in 2008 een internationale ontwerpwedstrijd uit voor de renovatie en herbestemming van het pand. De opdracht bestond in de inpassing van een Sociaal Huis binnen de historische context van het oude weeshuis. Uit de 64 kandidaturen legde WAW architects het beste ontwerp en de juiste visie op tafel: een nieuw volume op kolommen aan de zijkant doet dienst als portaal voor de nieuwe hoofdingang van het Sociaal Huis. Daarnaast was de restauratie van de kapel en de oude accenten prioritair om het historische karakter van het gebouw in ere te herstellen.
Blikvanger als nieuwe ingang
Het OCMW vroeg om een visuele verbinding tussen de huidige site van het OCMW en het nieuwe Sociaal Huis. WAW architects verhuisde de hoofdingang van de drukke straatkant daarom naar de rechterzijvleugel van het gebouw. Vlak naast de toegang tot de site van het OCMW. Om bezoekers en voorbijgangers naar die nieuwe ingang te loodsen, kozen de architecten voor een opvallend glazen volume op kolommen. Een strategische en esthetische keuze, maar vooral ook een praktische: in het te restaureren pand bleek immers geen plaats voor een polyvalente vergaderzaal. WAW architects plantte de vergaderzaal op de tweede verdieping grenzend aan de te behouden kapel, waardoor het glazen volume het Sociaal Huis meteen ook een overdekte ingang geeft.
Glazen billboards
De oude inkom aan de straatkant bleef bestaan, maar dient vandaag enkel nog als ceremoniële ingang. In de oorspronkelijk gesloten zijgevels van het oude weeshuis voorzag WAW architects twee glazen erkers. Die uitstulpingen in glas zorgen niet alleen voor extra licht, zicht en een modern contrast met de originele gevel, maar dienen ook als billboard om het Sociaal Huis aan te kondigen aan voorbijgangers.
Renovatie met historische elementen
Restaureren was dan wel een vraag van de bouwheer, maar voor de architecten was het vooral een must. Door de jarenlange leegstand was het oude weeshuis ernstig in verval geraakt. Een grondige restauratie drong zich dus op. De volledige buitenschil kreeg een opknapbeurt: WAW architects herstelde het metselwerk, voegwerk, de elementen in blauwe hardsteen en het houten buitenschrijnwerk. Ook de dakruiter werd vervangen door een nieuwe versie gebouwd naar het oorspronkelijke model. De oude cementtegels en marmeren traptredes keerden na afbraak eveneens terug naar hun originele plek.
Strekstaal als contrast
In 1960 liet het toenmalige rusthuis aan de buitenzijde een liftkoker bijbouwen. Een in- greep die vloekte met de rest van het gebouw. WAW architects hulde de koker in een bekleding van strekstaal. Een visueel idee dat heel bewust de niet-originele elementen van het gebouw accentueert. In die oude liftkoker zitten trouwens alle technieken, leidingen en bekabeling verstopt. Handig, en vooral plaatsbesparend. De nieuwe buitennoodtrap werd eveneens bekleed met hetzelfde strekstaal.
Binnenkant volledig gestript
Ook binnenin renoveerden de architecten het volledige gebouw. Ze stripten het oude weeshuis om met vides en doorzichten de ruimte beter in te delen. Ter hoogte van het onthaal werd de vloer van de eerste verdieping opengebroken om zo een open gevoel te creëren in de kantoorruimtes. Een 60-tal personeelsleden bezetten de eerste, tweede en derde verdieping in open bureaus. Enkel de diensthoofden hebben een afgescheiden beglaasd volume die ze kunnen afsluiten. Naast onthaal- en vergaderlokalen op het gelijkvloers, de burelen op de overige verdiepingen is er nog een kapel op het tweede niveau. Daar kon WAW architects de vloeren, de glasramen, het houten gewelf en de ge- kleurde cementtegels behouden en restaureren op basis van oude foto’s en doorgedreven research. De opgeknapte kapel doet nu dienst als nieuwe raadszaal van het OCMW.
Kelderarchief naar zolder
Het donkere en half ondergrondse niveau waar vroeger een archief zat, trok WAW architects volledig open om er een publiek toegankelijke ruimte van te maken. De archiefruimte verhuisde naar de leegstaande zolderruimte – omdat je er toch geen leef- baar bureau kon inrichten. Symmetrische betonnen kernen in het gebouw helpen de stabiliteit van de zolderverdiepig. De plafonds, kolommen en andere structuren in beton werden zoveel mogelijk zichtbaar gelaten. Net zoals de stalen structuren die het dak van het archief ondersteunen. Het esthetische werd zo aan het budgettaire gekoppeld. Aansluitend aan de kapel ligt de nieuwe polyvalente vergaderzaal rond een kleurrijke kitchenette. Op elke verdieping werden kleuraccenten toegepast: een speels contrast dat het gebouw letterlijk en figuurlijk meer kleur geeft – naast de hoofdzakelijk grijze en witte kleurtinten van het zichtbaar beton en het pleisterwerk.
Ruitvorm als rode draad
De nieuwe vergaderzaal op kolommen is helemaal uitgevoerd in glas. De structuur is gebaseerd op de ruitvorm in de glas-in-lood-ramen van de kapel, zij het dan hier uitvergroot. Ook de tekening van de verdeling van de akoestische wandbekleding in de zaal verwijst naar diezelfde ruitvorm. In het betonnen plafond zijn cirkelvormige nissen uitgespaard. Daarin zit de verlichting van de zaal en op maat gemaakte akoestische platen in cirkelvorm. Doordat het gebouw een open structuur heeft met heel hoge plafonds, zijn alle bureaus en vergaderzalen ook voorzien van akoestsiche panelen. Ook de vloerbekleding in tapijt in de gesprekslokalen en vergaderzalen zorgen voor een betere akoestiek.
Slimme energiezuinigheid
WAW architects dacht ook aan enkele energiezuinige ingrepen. Zo werden niet alleen vloeren en daken, maar ook de buitenmuren geïsoleerd. Evenwel aan de binnenzijde omwille van het historische karakter. In de kapel was zo’n binnenisolatie dan weer niet mogelijk, maar de vernieuwde loodramen kregen wel voorzetramen mee om ze te beschermen tegen weersinvloeden. Vanwege de hoge ruimten is er geopteerd voor vloerverwarming met extra vloerconvectoren. Oververhitting wilden de architecten natuurlijk vermijden. Daarom kozen ze voor zonwerende beglazing en plaatsten ze buitenzonwering aan de zuidkant en binnenzonwering aan alle andere zijden. Het regenwater wordt opgevangen, gefilterd en gebruikt voor de toiletten, het reinigen van de lokalen en het tuinonderhoud. WAW architects legde tot slot een bescheiden tuin achter het Sociaal Huis aan. Belangrijkste ingreep: een wadi die het regenwater dat van de helling stroomt, buffert en traag laat infiltreren in de grond.
Tekst: Jurgen Verbiest
Foto’s: Tim Van de Velde
WAW architects
Dorpsstraat 104 – 1640 Sint-Genesius-Rode – t. 0496 10 44 32
Vital Decosterstraat 66 – 3000 Leuven – t. 0478 56 64 62
plantefeve@wawarchitects.be – www.wawarchitects.be