WIT architecten – Lens°Ass Architecten
Akoestische vereisten bepalen de nieuwbouw die de stad een nieuwe landmark bezorgt
In Deinze zijn de stedelijke academie voor muziek, woord en dans, net als de stedelijke academie voor schone kunsten, al jaren gehuisvest in de vroegere stadsschool en enkele voormalige fabriekspanden, zijnde de Zijdeweverij en het bedrijfsgebouw aan de Leiedam met daar aanpalend ook en het Tabaksdepot Vandercruyssen. Stuk voor stuk gebouwen met een bijzonder karakter, maar niet langer aangepast om het steeds groeiende aantal leerlingen op een volwaardige manier te ontvangen. Om de goede werking van de academies te verzekeren, zag de stad zich genoodzaakt de site te herinrichten en uit te breiden en indien mogelijk voor een architecturale meerwaarde te zorgen. Een wedstrijd werd uitgeschreven en het gezamenlijke ontwerp van Lens°Ass Architecten & WIT architecten kwam unaniem als winnaar uit de bus.
Zij besloten voor deze opdracht samen te werken waarbij Lens°Ass Architecten vooral zou instaan voor renovatie en restauratie van de bestaande gebouwen en WIT architecten de nieuwbouw voor zijn rekening zou nemen. Vrij snel was het voor hen duidelijk dat ze de eigenheid en het verhaal van die gebouwen – die zeker hun zwaktes hebben, maar vooral ook kwaliteiten – zoveel mogelijk wilden vrijwaren. Het kwam er op neer om te kijken welke functies volgens de richtlijnen in deze gebouwen pasten en welke niet. Voor die laatste moest dan een nieuwe oplossing worden gezocht. Het spreekt voor zich dat het in de bestaande gebouwen niet mogelijk was om over een akoestische prestatie te beschikken die voldoet aan de normen van vandaag. Vandaar dat alle muziekklassen in de nieuwbouw werden voorzien.
Om de ruimte-akoestiek optimaal te benutten en de nieuwbouw probleemloos de tand des tijds kan doorstaan, raadde akoestisch adviseur Daidalos-Peutz bovendien aan voldoende ruimtes met hoge plafonds op te nemen. Je moet immers voldoende volume hebben om een mooie klank in de ruimte te krijgen. Zo ontstond een impressionant volume voor de nieuwbouw dat enerzijds hoog boven het bestaande uittorende en er anderzijds ook aansluiting bij wil vinden. De vorm werd dus bepaald door een combinatie van akoestische eisen en stedenbouwkundige voorschriften en ambities. Zo kwamen ze er toe om te werken met een soort kap met dubbele schil, op een onderconstructie. Die monumentale kap begint ongeveer waar de andere daken starten, ter hoogte van de kroonlijst van de omliggende huizen. Eronder schuilt vooraan een indrukwekkende polyvalente zaal voor muziek en dans.
De visie van Lens°Ass Architecten & WIT architecten, zijnde een heldere en haalbare organisatie van de reconversie, kon ook op veel bijval rekenen bij de opdrachtgever. Door een goede fasering, kan de werking van de academies op de bestaande site gegarandeerd worden. Behalve de nieuwbouw, nu opgeleverd, worden noodzakelijke aanpassingen aan de bestaande gebouwen immers tot een minimum beperkt wat een geoliede verhuiscarrousel tot gevolg had: nieuw verworven, lege gebouwen kunnen worden ingericht voor de meest geschikte functie, en maken op hun beurt opnieuw ruimte vrij. Belangrijkste keuze omtrent de fabriekspanden, is wellicht de renovatie en verbouwing van de sheddakstructuur. Die wilden ze vanwege de mooie lichtinval – dankbaar voor de teken -en schilderacademie –immers
behouden. Verder gaat het vooral om isolatie, herinrichting en renovatie maar wel met behoud van het karakter dat die panden vandaag kenmerkt. Vandaar dat ook de technieken, die uiteraard waar nodig zullen worden vernieuwd, zichtbaar blijven. Dergelijke manier van stelselmatig renoveren over verschillende jaren is vrij nieuw en maakt deel uit van een groter geheel van stadsontwikkeling in Deinze. In de toekomst zullen zo ook de oudste gebouwen, waar de tekenacademie momenteel in vertoeft, zorgvuldig gerenoveerd worden, in het bij- zonder de ‘Teekenschool’, het mooie interbellum-gebouw uit 1938. Die zullen later een polyvalente met foyer/cafetaria herbergen.
De circulatie tussen alle gebouwen, oud en nieuw, wordt gecentraliseerd in de zijdeweverij, langs de nieuwbouw, en met de hoofdingang in de Kalkhofstraat. Een enor- me luifel herstelt de rooilijn en verbindt de aanpalende gebouwen. Ze vormt een kiss & ride zone en wachtruimte voor bezoekers. In deze optiek kadert ook de heraanleg van de Kalkhofstraat. Tussen de oude stadsschool en de nieuwbouw wordt een gemeenschappelijke tuin aangelegd. De ligging van het complex middenin een woonblok in de stadskern, maakte de opdracht er niet gemakkelijker op. In het plan werd dan ook zoveel mogelijk rekening ge- houden met de zorgen van de buurtbewoners. Geen enkel volume op de perceelsgrenzen zal worden gewijzigd. Het beeld vanuit de omliggende tuinen blijft dus identiek en vertrouwd. De noodzakelijke nieuwbouw is dan wel imposanter, maar bevindt zich in het midden van het academieperceel. Ze werpt geen schaduw buiten zijn grenzen. De ruimten met grote plafondhoogte bevinden zich bovenaan, zodat de academiegebruikers zich nauwelijks hoger bevinden dan de buren. Bovendien vormt een systematische zeefdruk in het glas van de kap niet alleen een zonnewering maar ook een privacy-scherm.
De akoestische eisen stuurden ook het materiaalgebruik. De circulatieruimte blijft grotendeels onafgewerkt, in robuust zichtbaar beton. Daar tegenover staat de fijne afwerking van muzieklokalen, waarbij hoogwaardig multiplex hout zorgt voor de nodige absorptie en diffusie en voor extra geluidsisolatie tussen lokalen onderling. Door die complementariteit in afwerking en materiaalgebruik, ervaar je nog meer de warme sfeer van zodra je een muzieklokaal binnenstapt. De hoge plafonds versterken dat effect. De nieuwbouw werkt met split levels, waardoor je bijvoorbeeld vanuit de gang van de hoger gelegen muzieklokalen via grote glaspartijen inkijk krijgt in de pianoklassen. Het verhoogt de interactie zonder de muzikanten te storen. De wetenschap dat er altijd ‘publiek’ kan toekijken, zou de muzikanten extra motiveren.
Het coloriet van de nieuwbouw sluit aan bij dat van de omliggende en waardevolle (industriële) gebouwen van de stad. Vandaar de keuze om het nieuwe staalwerk die typische rode-menie kleur te geven, dit in combinatie met de verroeste platen van de onderste schil die als het ware een soort sokkel vormen. De andere materialen zoals dakpannen, gravel en kleiklinkers, sluiten daarbij aan. In de bovenste schil die boven zijn omgeving torent, is een duidelijke ritmiek merkbaar. De onderverdeling in 52 zones – evenveel als er witte toetsen zijn op een piano – heeft het gebouw een andere aanblik afhankelijk van je positie. Dichtbij speelt één bepaalde zone sterker terwijl vanop afstand het gebouw als een groot volume zichtbaar is. Vandaar ook de positie van de nieuwbouw dwars op de straat. Ze laat volop rechtstreeks zonlicht in de smalle Kalkhofstraat. De luifel herstelt de rooilijn, zet het grote volume in tweede orde en breekt, van dichtbij, de omvang ervan. De combinatie van een haalbare, stelselmatige renovatie en de nieuwbouw met een architecturale meerwaarde, maakt dit project zo uitzonderlijk. Het is niet alleen een plan op maat van de klant, het zet de academies in Deinze meteen terug op de kaart.
Tekst: Sam Paret
Foto’s: © Dieter Van Caneghem
© Bart van Vlijmen i.o.v. Metal Design Works b.v.
WIT architecten
Mechelsestraat 225a – 3000 Leuven
t. 016 413 414
info@wit.eu – www.wit.eu
Lens°Ass Architecten
Dr. Willemsstraat 19 – 3500 Hasselt
t. 011 24 77 60
info@lensass.be – www.lensass.be