AABE

De kracht van natuurlijk en minimalistisch ontwerp

“Een kind van 5 jaar wil niets liever dan in de bomen klimmen. Dat is het gevoel dat ik met deze woning probeerde te bereiken.” Een op het eerste zicht ludieke invalshoek, maar het omschrijft wel perfect de rode lijn in alle ontwerpen van Bruno Erpicum van architectenbureau AABE, waar de natuur en natuurlijke materialen steeds een hoofdrol spelen. Erpicum: “Het is de taak van een architect om het huis aan te passen aan de natuur, nooit andersom. Mensen kopen een stuk grond en het karakter dat bij die grond hoort. Wie is de architect om een woning te ontwerpen die het karakter van dat stuk natuur op de achtergrond stelt?” Een filosofie die100% tot uiting komt in deze schitterende woning te Sint-Martens-Latem.

Bij de aankoop was de lap grond reeds bebouwd. De woning in kwestie was echter niet meer bewoonbaar en zelfs de fundamenten ervan vertoonden ernstig verval. Maar het was misschien nog het meest de plaatsing van het huis waar Bruno Erpicum zich aan stoorde en dat hem overtuigde om de bestaande woning volledig af te breken: gesitueerd bovenaan het reliëf, met een dak dat zelfs hoger kwam dan de toppen van de bomen in de tuin. Iets wat volledig indruist tegen de filosofie van Erpicum, die zwaar onder de indruk was van het indrukwekkende karakter van het terrein met zijn helling en zijn 2 grote karaktervolle bomen. “De nieuwe woning moest ondergeschikt zijn aan de bomen en aan het reliëf, niet andersom.” Een ruwe schets met enkel de rechthoekige vorm van het huis uit bovenaanzicht en met een centrale rol voor de helling en de twee grote bomen volstond om de bouwheer te overtuigen. Deze voorkeursrol voor de natuur werkte als leidraad voor de volledige uitwerking van het project, zelfs tot in de kleinste details.

De leidende rol van de natuur

Elk aspect van het ontwerp verraadt de centrale rol van de natuur. De woning zelf wordt omarmd door de twee imposante bomen en heeft een kleine inham aan de voorzijde, die de helling als het ware verwelkomt in het huis. Ook staat het huis een heel klein beetje boven de grond, waardoor het lijkt te zweven of zelfs drijven op de natuur, terwijl het dak van de woning dan weer gelijkloopt met de hangende takken. De zon is een van de belangrijkste natuurelementen en was dan ook bepalend voor de positie en inrichting van het huis. Gebouwd in de lengte van west naar oost richten de slaapkamers zich naar het noorden en de woonruimtes naar het zuiden. Toch kon het huis, op uitzondering van de inkom, zonder enig probleem in vier grote glaspartijen gebouwd worden. Aan de kant van de woonruimte eisen de bomen hun rol opnieuw op door het zonlicht tegen te houden. De slaapkamers zijn naar het noorden gericht en zijn dus ook beschermd tegen het zonlicht, terwijl ze dankzij het lage dak wel een zicht bieden op prachtig verlichte natuur.

De enige plek zonder glas is de inkom, die door de donkere steen in combinatie met het lage overhangende dak een eerder donkere plek wordt. De woning “ontvangt” letterlijk haar gasten met de twee brede armen in zwarte leisteen. Geïnspireerd door de Japanse architectuur, brengt de woning haar bezoekers tijdelijk in een soort no man’s land. In deze donkere inkom wordt het hoofd van de bezoeker even vrijgemaakt, om na het binnenkomen opnieuw midden in de natuur te belanden dankzij de grote glaspartijen.

Walk in the nature

Gezien de filosofie van Erpicum is het geen verrassing dat men ook binnen in de woning op elke plek geconfronteerd wordt met de natuur. Dankzij het rechthoekige ontwerp van het huis, met glaspartijen langs de vier zijden, heb je als bezoeker op elk moment het gevoel buiten te wandelen. Kenmerkend is de lange “gang” die de woning in de lengte doorsnijdt, al is “gang” misschien niet het juiste woord en lijkt het meer op een combinatie van een galerij en een bospad. De noordzijde van het huis, met de slaapkamers, is omgeven met water, dat ook hier zijn rol van essentieel natuurelement volledig opeist. Niet alleen verhoogt deze “slotgracht” de noodzakelijke geborgenheid van een gelijkvloerse slaapkamer, maar het biedt ook opnieuw een natuurlijk uitzicht. Bovendien loopt dit water rechtstreeks over in het zwembad, dat in het verlengde ligt van de woning en zo het simpele, rechthoekige ontwerp van de woning onderstreept. Dit zwembad zorgt tegelijk voor een interessant fenomeen met opnieuw de natuur als basiskracht, waarbij het water op speelse wijze het zonlicht weerkaatst op het maagdelijk witte plafond. Ook in andere details wordt de natuur zoveel mogelijk binnengetrokken en heeft men constant het gevoel buiten te zijn. Let bijvoorbeeld op de raamkozijnen, waarvan enkel de verticale delen zichtbaar en de horizontale delen volledig zijn weggewerkt in de vloer en in het plafond. Ook qua materialen draait alles rond natuur en eenvoud. De zwarte leisteen van de inkom wordt ook voor de binnenmuren gebruikt en wordt gecombineerd met een houten vloer in fijne latjes in de richting van het huis. Deze zelfde latjes vormen ook het materiaal van het bureau en van een enkele binnendeur. Het resultaat is dat men in de woning slechts drie kleuren aantreft; de zwarte leisteen, de houten vloer en witte muren. Eenvoud troef dus, met als enige bedoeling om alle aandacht naar buiten en naar de natuur te leiden. De zwarte gebroken leisteen is een zeer bewuste keuze. Sowieso geven de dunne, horizontale stenen een natuurlijk karakter aan het huis, maar daarnaast laat het materiaal ook indrukwekkende lichteffecten toe, opnieuw onder invloed van de natuurkrachten. In de schaduw is de steen zo goed als pikzwart, terwijl hij onder invloed van water en met de juiste lichtinval juist heel sterk reflecteert of zelfs schittert.

Minimalisering van menselijke techniek

Eerder gaven we al aan dat de kaders van de raampartijen bewust zo min mogelijk zichtbaar waren. Erpicum en zijn bureau AABE doen er dan ook steeds alles aan om elke vorm van techniek zo goed mogelijk te verbergen. Zo houdt het bureau zich bijvoorbeeld bijna voltijds bezig met het ontwerp van uiterst minimalistische kranen, deuren, lichtschakelaars… Ook in de woning in Sint-Martens-Latem komt dit streven naar eenvoud in elk detail tot uiting. Tijdens de dag zorgt de natuur uiteraard voor een perfecte verlichting, terwijl elke bijkomende vorm van verlichting en de luidsprekers volledig zijn weggewerkt in plafonds en boven de muren. Hét voorbeeld van dit minimalistische design qua techniek? De smalle langwerpige inham boven het keukenblad dat alle vereiste functionaliteiten biedt: verlichting, afzuiging en luidsprekers. Het keukenblad is trouwens een ander toonbeeld van het indrukwekkende oog voor detail van Erpicum. Tegen het advies van quasi iedereen in, slaagde hij er toch in om een inox werkblad van acht meter te installeren uit één enkel stuk.

Al deze details getuigen van een tijdloos en minimalistisch ontwerp van de woning in Sint-Martens-Latem. Voor Bruno Erpicum leiden details en techniek enkel de aandacht af van alles wat mooi is. Volgens de architect mag het ontwerp van een woning nooit de schoonheid van de natuur belemmeren. In het verlengde daarvan mag ook de schoonheid van een kunstwerk niet verstoord worden door details als lichtschakelaars of stopcontacten, of mogen zaken als handgrepen of looprails niet in de weg staan van het karakter van pure materialen van deuren of vloeren.

Tekst: Arjan Kwakkenbos
Foto’s: Jean-Luc Laloux

AABE
Baron Albert d’Huart-laan 331 – 1950 Kraainem
t. 02 686 16 01
be@aabe.be – www.aabe.be