Objekt Architecten

Van bouwvallige schuur tot spil in revolutionair woonconcept

Redden van de sloop of niet. Dat was zowat dé vraag die Objekt Architecten bij dit project bezighield. De bouwvrouw was voor het behoud van de schuur, haar man pragmatisch voorstander van tabula rasa. Objekt Architecten combineerde het beste van twee werelden en liet de contouren van de charmante schuur in dialoog treden met het nieuwe betonnen volume dat ze er middenin plaatsten. Een clash van materialen en stijlen maar met een duidelijke meerwaarde voor de beleving van de bewoners.

De schuur uit 1900 maakte deel uit van een groter geheel. Met name een gigantisch perceel met daarop een woning die aan de straatzijde met de schuur was verbonden middels een tussenvolume met garage. De bouwvrouw is zelf interieurvormgever en had een duidelijk wensenpakket voor de aanpak van het geheel. Objekt Architecten was, samen met een ander bureau, in de running en won uiteindelijk het pleit door net niet alles conform het gewenste programma te doen en met een verrassend concept uit te pakken. De aanvankelijke shock bij de klant maakte dan ook al snel plaats voor enthousiasme om aan het project te starten.

Het concept kwam zoals gewoonlijk tot stand na een uitgebreide fase van studie en onderzoek van het pand. Objekt Architecten besloot uiteindelijk om een nieuwbouwverhaal te schrijven binnen de bestaande contouren van de schuur. Die werd als een echte ruïne behandeld, met al zijn littekens. Niels Van der Straeten: ‘Door de nieuwbouw kleiner te houden, creëer je bepaalde spanningen tussen oud en nieuw, extra ommuurde ruimtes en interessante doorzichten. Een ander gevolg van ons plan was dat wij afweken van hun programma door de leefruimtes boven te positioneren. Gezien de massieve plint die de schuur uiteindelijk is, krijg je beneden een zekere geborgenheid die beter ten dienste staat van functies als de slaapkamer en badkamer. Terwijl je daarboven de openheid hebt en heel veel lichtinval. Door die bovenruimte als een glazen cocon te concipiëren, krijg je een fenomenaal 360° zicht. Mede dankzij hun ligging op een heuvel.’

Vanwege de zonevreemde ligging was het van de gemeente uit een eis om het volume dat boven de schuur uitsteekt zo transparant mogelijk te houden. Ook het platte dak was een toegestane afwijking op het oorspronkelijke hellende dak. De bestaande openingen van de schuur werden grotendeels behouden. Hier en daar werden die op een ruwe manier iets langer of breder gemaakt voor extra lichtinval, waarna er in een rechte bekisting beton werd in gestort. Om de topgevels van de schuur in balans te houden, werden die via een kabel in het nieuwe volume verankerd. Dat nieuwe volume krijgt dankzij het betonskelet de nodige body. Om dit skelet te realiseren gebruikte Objekt Architecten een atypische opbouw. Nieuwe betonnen wanden werden gestort tegen de muur van de schuur met daarachter isolatie en nog eens een dragende steen. Op die betonnen wanden kwamen betonnen buitenkolommen waar het dak aan ophangt. De dakplaat is dus als een balkon thermisch ontkoppeld opgehangen aan de buitenstructuur. Geen klassieke bouw dus in de schuur waardoor je binnenin op de bovenverdieping geen dragende kolommen of muren ziet noch enig pleister- of schilderwerk. De ruwe constructie zoals die is, blijft zichtbaar. Met als ambachtelijke afwerking de afdruk van de houten bekisting. Met recht en reden mag je hier van een glazen cocon spreken want het glas van de bovenverdieping loopt effectief rondom door. De ramen, waarvan enkele kunnen schuiven, zijn letterlijk beneden en boven vastgezet, op de ritmiek van de kolommen, en staan in de hoeken glas op glas.

In de plint van de schuur zit aan de voorzijde, voorbij de patio, een speel-/ontspanningsruimte voor de kinderen. In het tussengedeelte heb je de inkom en traphal met zicht helemaal tot boven dankzij een vide. De rest van de benedenverdieping is voorbehouden voor de ouders, met een dressing, slaapkamer en badkamer die uitgeeft op de achterste patio waar voorzieningen zijn voor een buitendouche. Dankzij de contouren van de schuur krijg je daar een aangename en geborgen buitenkamer. Dit vormt de cocon van de ouders, terwijl de kinderen die terugvinden in de oorspronkelijke woning. Boven is er, behalve de leefruimte achteraan, een bureel voorzien vooraan voor de professionele activiteiten van de bouwvrouw. Op de scheiding van de twee functies is het enige volume voorzien dat tot het plafond reikt. Een kastenwand met daarin technieken weggewerkt maar ook een bijkeuken en ruimte voor haar stalen.

Een andere belangrijke ingreep was het nieuwe tussenvolume. Daar koos Objekt Architecten voor een nieuwe, centrale inkombeleving door die deels terug te trekken en in dezelfde taal te schrijven als het toegevoegde volume in de schuur. Zo krijg je een logische benadering van het nieuwe woonconcept. We zien een alternatie van drie kolommen met een overdekte inkom, opnieuw aan twee zijden beglaasd waardoor je er recht door kan kijken. In dit nieuwe volume werd de vloerpas iets verhoogd om deel te kunnen uitmaken van de keuken- en eethoekfunctie zoals die door de klant was gewenst. Het keukeneiland en de lange eettafel vormen namelijk één geheel. Het marmeren blad loopt dan ook van achteraan in de woning op dezelfde hoogte door in het nieuwe volume.

In de hoofdwoning, die in een eerste fase werd gerenoveerd, is op de benedenverdieping, behalve de keuken met berging achteraan, vooraan een zorgwoning geïntegreerd. Deze woonentiteit heeft alle voorzieningen en moet de klant toelaten in een later stadium voor een hulpbehoevend familielid te kunnen zorgen. De rest van de woning is voorbehouden voor de kinderen met op de eerste verdieping drie kamers, een badkamer en toilet en de zolder die in feite één gigantische speelruimte is.

De clash van stijlen is er ook één in materialisatie. De nieuwe volumes zijn duidelijk leesbaar. Beton en glas staan in schril contrast met de oude bakstenen van de eerder gesloten schuurplint. De eenheid beneden tussen de verschillende volumes wordt gecreëerd door de keramische tegel met betonlook die overal is doorgetrokken, zowel binnen als buiten. Op de bovenverdieping en de trap is in overleg gekozen voor houten lamellen op kant die donker werden geolied. Objekt Architecten ontwerpt doorgaans ook interieurs voor hun projecten, maar met een professionele vormgever als klant werd het ditmaal casco opgeleverd. Wel hebben ze in de ruwbouwfase al heel veel bepaald. Aangezien de ruwbouw in dit project ook grotendeels als afwerking is gebruikt, diende een aanzienlijk deel voor het verdere stadium van het interieur dan al te worden voorzien.

Het is duidelijk dat Objekt Architecten in dit project niet voor de gemakkelijkste weg heeft gekozen. Met de staat waarin de schuur zich bevond, was tabula rasa inderdaad veel efficiënter. De muren waren namelijk niet overal even recht en dik, maar waar anderen geen oplossing zien, zien zij een opportuniteit. De uitdaging aangaan, samenzitten met het team en out of the box denken, kan ertoe leiden dat er iets interessants ontstaat. Dat er minder grijze massa wordt gebouwd. De bewoners van dit project zullen er niet om malen dat Objekt Architecten na een lang en intensief ontwerpproces een oplossing vond voor het dilemma van de schuur. Het huidige uitzicht van dit stukje erfgoed kan je aanspreken of niet, de beleving ervan is maximaal en er wordt in geleefd als nooit tevoren.

Tekst: Sam Paret
Foto’s: Nick Cannaerts

Objekt Architecten
Hertshage 10 – 9300 Aalst
t. 053 37 05 24
info@objektarchitecten.be – www.objektarchitecten.be