Architectengroep PSK – UAU collectiv
Wanneer bouwen tot kunst verheven wordt
Begin dit jaar opende Nelissen Steenfabrieken zijn volledig nieuw kantoor met showroom. Beide functies werden geïntegreerd in één indrukwekkend gebouw waar de totaalbeleving voor de klant centraal staat. Welkom in de wonderlijke wereld van de baksteen…
Nelissen Steenfabrieken klopte voor het project eerst aan bij Architectengroep PSK. Zij zijn al jarenlang vertrouwd met het baksteenbedrijf en kennen hun producten door en door. Daarnaast werd er nog een extra architectenbureau aangetrokken, namelijk UAU collectiv. Beide bureaus werkten samen aan het bouwproject en blijken – met reden – laaiend enthousiast over het bereikte resultaat.
Ondanks de grootte van Nelissen Steenfabrieken gaat het bedrijf er prat op nog een echt familiebedrijf te zijn, waar ondertussen al de vierde generatie aan het roer zit. Toen zes jaar geleden beslist werd om een nieuw kantoorgebouw met showroom te bouwen, schreef elk van de vennoten zijn eigen verhaal van hoe hij/zij het project zag. “En dat bleken allemaal verschillende verhalen te zijn”, vertelt Massimo Pignanelli van UAU collectiv. “Het was aan ons om dat samen te brengen tot een coherente visie. Eén zaak was van in het begin al duidelijk: de baksteen moest domineren. Ook mocht het geen alledaags kantoorgebouw worden, integendeel. Het gebouw moest een mijlpaal in de omgeving zijn en volop het familiale karakter van het bedrijf weergeven. Ook moest de toonzaal een echte hedendaagse invulling krijgen. Zo zijn we op het idee gekomen om een heus museumconcept uit te werken.”
Drie gestapelde volumes
Tijdens de eerste besprekingen ontstond het idee om volumes over elkaar te schuiven. Dat is dan geëvolueerd tot een concept van drie u-vormige blokken die over elkaar gestapeld zijn en uiteraard naar de bakstenen verwijzen. “Verderop in het proces is de middelste u gesloten geraakt”, herinnert Guido Ieven van Architectengroep PSK zich. “Eens die basis vaststond, zijn we verder gegaan tot het uiteindelijke ontwerp. Het lijkt een eenvoudig concept, maar dat is het niet. Doorgaans overlappen de randen mekaar, maar hier is bewust gekozen om dat niet te doen en voor een architecturale meerwaarde te gaan. De drie bakstenen volumes zijn dus echt op elkaar gestapeld. Voor de structuur van de volumes is – omwille van de stabiliteit en het beperken van het aantal tussenwanden – gekozen voor beton. Deze constructie werd volledig bekleed met, hoe kan het ook anders, bakstenen die op alle mogelijke wijzen werden verwerkt. Gaande van klassiek metselwerk, baksteenstrips, claustra tot zelfs… zwevend metselwerk toe.”
Ook de locatie stelde de architecten voor uitdagingen. Zo is er gekozen om het nieuwe gebouw loodrecht op de straat te bouwen, maar niet evenwijdig ermee. De volumes werden via een hoek van 30 graden afgelijnd met de fabriek die zich daarachter bevindt, wat natuurlijk voor een speciaal effect zorgt. Heel de site is trouwens herdacht. Guido Ieven: “Nelissen heeft verschillende soorten klanten, die elk voor een andere reden ter plaatse moeten zijn. Daarom hebben bijvoorbeeld de vrachtwagenchauffeurs een andere ingang gekregen dan pakweg de architecten. Logisch, want zo komen ze onmiddellijk bij de juiste persoon terecht. Alles wat met de fabriek te maken heeft, werd geconcentreerd op een welbepaald gedeelte en op een andere plaats alles wat met het publiek te maken heeft.” Speciaal voor de vrachtwagenchauffeurs, die vanuit het buitenland soms dagen onderweg zijn, werd trouwens een koffieruimte ingericht. Ook de circulatie op het terrein moest aangepakt worden. Vroeger was er maar één toegang waar alle vrachtwagens – of ze nu leverden of afhaalden – langs moesten. Maar vandaag is het verkeer gescheiden, waardoor de veiligheid voor iedereen verhoogd werd. Verder werd er ook een parallelweg op het terrein aangelegd om de openbare weg te ontlasten. Daar kunnen vrachtwagens nu langere tijd blijven staan.
Een van de belangrijke pluspunten van het nieuwe gebouw is dat het bijna-energieneutraal (BEN) is. Zo kreeg het gebouw een heel sterk geïsoleerde schil. Naast zonnepanelen, werd er ook gekozen voor een warmtepomp met grondboring. “Voor een kantoorgebouw is evenwel niet de verwarming de grootste uitdaging, maar eerder de koeling”, zegt Guido Ieven. “Die koeling gebeurt ook via de warmtepomp. Om de temperatuurpieken en -schommelingen nog beter op te vangen, hebben we in de kantoorruimten gewerkt met klimaatplafonds, terwijl in de showroom vloerkoeling/verwarming werd voorzien.”
Belevingsparcours
Het gelijkvloers van het gebouw doet dienst als onthaal- en kantoorruimte, terwijl de bovenste verdieping bestemd is voor het bestuur en de ondersteunende diensten. Doordat de ruimte in het midden van het gebouw open is, is er heel wat visueel contact tussen de verschillende ruimtes. Dat benadrukt opnieuw het familiale karakter van de onderneming. Een uitdaging daarbij was het glaswerk van het middelplein. Guido Ieven: “Uiteraard moest er daar voldoende lichtinval zijn, maar we zaten met het probleem dat er door de fabriek heel wat stofontwikkeling is. Met screens werken was geen optie. Die zouden binnen de kortste keren veel te vuil worden. We zijn dan overgestapt naar een Kalwall daksysteem. Het voordeel daarvan is dat het veel licht doorlaat, maar weinig zon en dus minder opwarmt.”
Over naar het middelste volume van het gebouw, ongetwijfeld de kers op de taart van het project. Een toonzaal inrichten als museum, dat klinkt als muziek in de oren. “Kort samengevat komt het hier op neer: we wilden beleving creëren”, weet Massimo Pignanelli. “Zo wordt de bezoeker al bij de aankomst meteen ondergedompeld in de wereld van de baksteen. Het pad, de gevel, de onderkant van de volumes… zijn volledig opgetrokken in baksteen.” Eens de bezoeker binnen is, wordt hij via een grote trap naar de eerste verdieping geleid waar hem een prachtig zicht te wachten staat op de stock bakstenen die buiten klaar staan om afgehaald te worden. De sfeer wordt tot in de kleinste details doorgetrokken.
De tocht doorheen de showroom verloopt intuïtief, al gaandeweg ontdekt de bezoeker het ruime assortiment. Opmerkelijk is dat de bakstenen gepresenteerd worden als kunstwerken aan de muur, met een bijhorende infofiche ernaast. Onderweg tref je ook een gespreksbox, waar de bezoeker in alle rust advies kan krijgen. Wat verder kom je de experience room tegen, een soort minitheater met een scherm van 180 graden. Je kan er onder andere kijken naar een film over de geschiedenis van het bedrijf. Ook kan je er een of meerdere stenen naar keuze laten projecteren en kennismaken met de verschillende mogelijkheden qua metselverbanden of kleuren van de voegen.
Verderop kom je in de stenotheek waar alle bakstenen in kleine vorm terug te vinden zijn. Ook hier krijg je extra info: als je een steen op de tafel legt, wordt deze herkend en alle info erover verschijnt op een scherm. Eindigen doe je in de bar. Dat is traditioneel de plek waar de contracten werden afgesloten en aan die filosofie mocht niet geraakt worden. Massimo Pignanelli: “Het is inderdaad een heel belevingsparcours geworden. De bezoeker moet in alle comfort en gemoedelijkheid kennis kunnen maken met de producten. Uiteindelijk zal hij een baksteen kiezen die hij volledig gevoeld en begrepen heeft. Net alsof hij een kunstwerk koopt…”
Tekst: Philippe Buze
Foto’s: Studio Dupont
Architectengroep PSK
Tiensesteenweg 112 – 3800 Sint-Truiden
t. 011 69 39 00
www.architectengroeppsk.be