Salens Architecten
Nieuwe cruise terminal bouwt een brug tussen de stad en de zee
Je krijgt nooit een tweede kans om een eerste indruk te maken. Die kan dus beter goed zijn. Met de bouw van de ABC toren wou Salens Architecten passagiers van cruiseschepen meteen van harte welkom heten. Tegelijkertijd wilden ze de inwoners van Brugge opnieuw een duidelijke link met de zee geven waar ze trots op kunnen zijn. Een gebouw dat meer is dan louter een cruise terminal voor toeristen. Dit deden ze niet enkel door verschillende functies in het gebouw samen te brengen. Ook de architectuur vertelt een verhaal en zorgt eindelijk voor een welverdiende opwaardering van de haven.
ABC staat letterlijk voor Artes, Brugge en Cruise. Artes Depret is een aannemingsbedrijf dat er zijn hoofdkantoor heeft. De Maatschappij van de Brugse Zeehaven (MBZ) was ook bouwheer en wenste een nieuwe cruise terminal die als uitvalsbasis kon dienen om Brugge en andere steden te bezoeken. Salens Architecten zag de kop van de jachthaven meteen als duidelijke locatie. Dit is immers het kruispunt van appartementsgebouwen aan de linkerzijde en de oude vismijn daar tegenover. Met ook nog het dorp in de rug opperde Salens Architecten in hun ontwerp sterk de idee dat het ruimer mocht gaan dan louter een cruise terminal. In hun visie moest het gebouw ingezet worden als levendige katalysator voor de verdere ontwikkeling van Zeebrugge.
Voor dit nieuwe symbool van de haven brachten ze twee typologieën samen. Zo lieten ze zich inspireren door de typologie van het belfort, namelijk een bakstenen toren op een brede sokkel, in combinatie met de ringvormige opbouw van een vuurtoren. Olivier Salens: ‘We kennen Brugge als een rijke stad vol prachtige monumenten maar veel van die rijkdom heeft het te danken aan haar haven. Die is echter al in 1907 naar Zeebrugge verhuisd en toch ontbreekt het daar aan waardevolle en kwaliteitsvolle gebouwen zoals in het centrum van Brugge. Zelfs een baken als een vuurtoren, waarmee de meeste havens of dorpen aan zee zijn uitgerust, ontbreekt. Met dit gebouw willen we die suggereren en de link tussen Brugge en Zeebrugge opnieuw versterken. De handelslieden van vroeger zijn immers de toeristen van vandaag; waarmee de vergelijking met het belfort ook inhoudelijk opgaat’
Vandaar dat de vorm van de ABC toren ook uit een bredere sokkel bestaat met daarop een smallere toren. De uitwerking verwijst naar de klassieke vuurtoren door de ringvormige opeenstapeling van rode baksteen met witte betonbanden. De functie van lantaarn tenslotte wordt vandaag vertolkt door het restaurant dat de bovenste verdiepingen inneemt en een fantastisch zicht biedt op zowel de zee met de aankomende cruiseschepen als op de haven en een groot deel van Brugge zelf. Het gebouw staat niet in het midden van de vaargeul. Door de vorm van het perceel was dit niet mogelijk waardoor het werd uitgelijnd met de boulevard. Als een gevolg daarvan besloot Salens Architecten twee verdiepingen lichtjes te draaien richting het waterplein. Daardoor zoeken die terug een relatie met de jachthaven. Het gebouw wordt op het gelijkvloers gekarakteriseerd door dramatisch overhellende luifels om een uitnodigende ontvangst aan de bezoekers te bieden.
De cruise terminal bevindt zich logischerwijze op het gelijkvloers. Die staat via een grote vide in nauw contact met de eerste verdieping waar er een grote event/loungespace is die zowel gelinkt kan worden aan de ontvangst van grote cruiseschepen als dat die afzonderlijk verhuurd kan worden. Daarbovenop zijn er vier niveaus die toegewezen zijn aan Artes Depret. De kantoren op de zesde verdieping worden door MBZ verhuurd. De zevende verdieping is opgedeeld in een bezoekerscentrum enerzijds met een terras aan de achterzijde en het eerste deel van het rooftop restaurant aan de zijde van de jachthaven. Dit kent een uitbreiding op de zevende verdieping waar verder nog sanitair en technieken een plaats kregen. De combinatie van al deze functies maakt het een zeer levendig en warm gebouw, doorheen alle tijdstippen van de dag, jaar in jaar uit waarmee het gebouw haar rol als publieke katalysator vervult. Mocht dit louter als cruise terminal zijn opgevat, is er een aantal maanden van het jaar nauwelijks tot geen activiteit. Dat zou een gemiste kans zijn bij het valoriseren van de jachthaven.
De moeilijkheid bij het samenbrengen van verschillende functies in één gebouw is dat de afzonderlijke partijen er elk hun waarden en normen in vertaald willen zien. Dit komt zowel terug in de vormentaal als in de materialisatie. De integratie van de diepe kolommen in rode baksteen doen denken aan het uitzicht van het belfort. Brugge is nu eenmaal een bakstenen stad en om die reden wou Salens Architecten absoluut de warmte van baksteen in Zeebrugge brengen. Op die manier geef je de indruk van een publiek gebouw dat, net als het belfort in Brugge, als het nieuwe centrum van Zeebrugge kan fungeren. Wanneer je schuin op het gebouw kijkt, zorgen de diepe kolommen voor het uitzicht van een massieve toren. Anderzijds is de haven en het zicht op de zee essentieel. Vandaar dat je zo goed als door het gebouw kan kijken als je er recht voor staat.
Zowel het solide karakter als de verfijning zijn verenigd in die kolommen die telkens een andere afschuining kennen. Een huzarenstuk om die ter plaatse te metsen en gerealiseerd met een afgeschuinde maatsteen die gespiegeld werd om een prijsefficiënte oplossing te bieden. Een klassieke techniek hier toegepast op een hedendaags gebouw. Door de baksteen op die manier te gebruiken, krijg je enerzijds een interactie van materialen met het dorp en voel je anderzijds de aanwezigheid en warmte ervan ook sterk binnenin het gebouw. Een andere uitdaging op het vlak van stabiliteit en technieken, was het draaien van twee verdiepingen richting het water met een heel dun vloerpakket. Deze realiseerde Salens Architecten met nagespannen beton. Die verschillende knikken zorgen er bovendien voor dat je zelfs vanop het terras aan het bezoekerscentrum dat zich aan de achterkant van het gebouw bevindt, toch contact hebt met de haven. Door op de vier hoeken van het gebouw telkens glas op glas te plaatsen, garandeer je unieke doorzichten en komen de speciale hoekkolommen, waarmee het vakmanschap van de aannemer in de verf wordt gezet, volledig tot hun recht. Een verwijzing naar de eerste cruise schepen vinden we terug in het gebruik van messing en hout in de grote inkomhal en het restaurant. Kleuren die bovendien terugkomen in de terrazzovloer.
Een andere complexiteit in het gebouw zijn de drie verschillende stromen. Instroom van cruise passagiers met een beveiligde zone mocht er zich iets voordoen. Anderzijds de passage van het kantoorpersoneel waarvoor eveneens een aparte ingang moest voorzien worden en tenslotte de bezoekers van het restaurant, bezoekerscentrum en cruisegebouw. Het was een uitdaging om die verschillende flows ineen gepuzzeld te krijgen. Zeker het gelijkvloers met de cruise terminal die op het gebied van technieken veel wegheeft van een mini luchthaven. In de centrale balk zijn security, douane en politie voorzien die op die manier zowel contact hebben met mensen die inchecken als met zij die uitchecken en met een minimum aan personeel toch een mooi overzicht kunnen houden. De kantoren zijn verbonden met een aantal vides maar hebben op elke verdieping steeds contact met wat er zich buiten afspeelt: de activiteit in de haven, de open zee met het aan- en afvaren van cruiseschepen, het dorp van Zeebrugge en op grotere hoogte ook de torens van het Venetië van het Noorden. Een boeiend schouwspel dus, waar je je ook bevindt.
De verwijzing naar en de link met Brugge wordt verder ook gemaakt binnenin door de integratie van kunst. Een lokale graffitikunstenaar bracht spontane interpretaties op de zee aan op de kolommen in het restaurant, maar het masterpiece is zonder twijfel ‘The Unloved’, het kunstwerk van Ellen Harvey dat in de inkomhal mee vorm geeft aan de eerste indruk van de toeristen. Niet in het minst door dit te herhalen aan de buitenzijde in de vorm van een kopie in spandoek. Liefst 23 meter lang kon het in het Groeningemuseum nooit als dusdanig vertoond worden. Dit gigantische schilderij dat de artiest maakte op basis van een luchtfoto van Brugge illustreert mooi de verbinding tussen Brugge en het water (de Zee via het Boudewijnkanaal) waarmee dit schilderij nauw aanleunt bij de conceptuele opvatting van het gebouw. Het mag duidelijk zijn dat de ABC toren klaar is om een blijvende indruk na te laten. Een goede bij de toerist en één vol trots bij de inwoners van (Zee)Brugge.
Tekst: Sam Paret
Foto’s: Tim Van De Velde