CLAUWERS & SIMON architectes

Ruwe betonnen bolster, warme blanke pit dankzij centrale lichtpatio

Voor het eerst een betonwoning realiseren, het blijft een enorme uitdaging. Dat was het ook voor Inge Clauwers toen kennissen van haar man bij haar kwamen met de vraag voor hun nieuwbouwproject. En met een voorliefde voor de werken van Juliaan Lampens legde ze de lat voor haar zelf meteen heel hoog. Dan omring je je best met specialisten en dat is wat ze deed.

Het perceel bevindt zich in een landelijke omgeving in het noorden van Limburg. Niet vrij groot, 9 are, en het betreft een toekomstig hoekperceel. Waar de straat later komt, legden ze een oprit aan met toegang naar de garage. Bij een woning waarbij je je afsluit van de omgeving, is het van groot belang toch voldoende lichtinval en contact met buiten te hebben. Dit werd mogelijk gemaakt door de integratie van een patio die een centrale plaats inneemt en waarrond alles in de woning gebeurt.

Veel vereisten van de klant qua architectuur waren er niet, enkel dat ze graag beton, hout en baksteen zagen. Een combinatie van de drie is overdaad, dus hield Inge Clauwers het bij beton en hout. Niet alleen omdat die twee materialen elkaar goed aanvullen, maar ook omdat ze voordien nooit de vraag had gekregen en ze eigenlijk heel benieuwd was om die uitdaging aan te gaan. Wat voor de klant wel belangrijk was, was geborgenheid. Gezien hun drukke job, wilden ze een woning waarin ze tot rust konden komen. Ze waren dus op zoek naar een cocon, afgesloten van de buitenwereld. Vandaar het idee van Inge Clauwers om de buitenzijde in ruwere beton met plankenbekisting te voorzien en alles wat zich binnenin afspeelt in zachtere, gladde beton. Ruwe bolster, blanke pit dus.

Een tweede belangrijke beweging die ze doorvoerde in de architectuur, situeert zich dan weer aan de achterzijde. Daar opent het perspectief zich volledig dankzij de bijna trechtervorm van binnenuit. Deze afgeschuinde overkapping bovenaan de achtergevel dient om, op een vrij beperkte oppervlakte, toch zoveel mogelijk de natuur naar binnen te halen en is haar knipoog naar het werk van Juliaan Lampens. Oorspronkelijk moest in de achtergevel een kolom zitten om die overkraging te realiseren, maar dat wou de klant niet om esthetische redenen. Dat werd verholpen met een omgekeerde balk. Hoge plafonds van 3m20 in de leefkeuken helpen het zicht op de tuin mee vergroten. In de woonkamer is dan weer om akoestische redenen, gekozen voor een lager plafond van 2m60, uitgewerkt in hout en waarbij de akoestische absorptie weggewerkt zit tussen de planken. Want akoestiek is in vele moderne woningen met veel kale vlakke materialen moeilijk op te lossen. Hetzelfde procédé werd toegepast in de trappenhal en in de gangzone boven. Deze ingreep vergroot de akoestische kwaliteit van de hele woning niet alleen, het maakt de ruimte in de woonkamer ook intiemer.

In het concept van de woning is ook het idee voor een kangoeroewoning voor een hulpbehoevend familielid opgenomen. De ruimtes daarvoor voorzien zijn nu bureau en speelkamer waar een laag raam subtiel contact met de leefruimtes houdt. Middels massieve schuifwanden kunnen die visueel afgesloten worden en het blijft mogelijk om er in de toekomst een extra woonmogelijkheid te creëren gezien aansluitingen voorzien zijn om er een slaap- en badkamer te realiseren. De keuken is open en ook weer niet. Een keukenwand, inmiddels een groene moswand, scheidt ze van de eetkamer, maar laat passage langs beide zijden open. Gelegen aan de tuinzijde biedt het mooie zichten, maar ook de nabijheid van de patio laat zich voelen en houdt het contact met de bovenverdieping. De organisatie in de woning verloopt dus circulair rondom deze lichtpatio die zelfs in de kelder licht voorziet in het fietsatelier. Ook boven is die sterk aanwezig in de minimalistische gang waar de licht eikenvloer en dito deuren in het vlak rust en warmte uitstralen. Dat komt deels door dat de deurbladen in hetzelfde vlak liggen als de plinten, onafhankelijk van de draairichting. Die deuren bieden toegang tot enerzijds de master bedroom met dressing en anderzijds tot één grote badkamer voor het hele gezin, twee kinderkamers en een logeerkamer waar ook de plafonds uit de ruwe betonnen welfsels bestaan. Anders dan de gladde beton beneden geeft dit eveneens een karaktervol effect.

In materialisatie is het dus duidelijk wie de hoofdrol vertolkt: beton in al zijn nuances, van heel ruw tot heel zacht. Via aannemer Tim Voets, die wel ervaring had met betonwoningen, kwam ze in contact met de mensen van het WTCB die haar bijgestaan hebben met advies en ondersteuning tijdens het bouwproces. Na overleg tussen alle partijen, is er besloten om te werken met vezelversterkt beton dat op sommige plaatsen nog versterkt werd met extra wapening, zeker bij grote overkragingen en zones met belangrijke spanningsconcentraties. Door te kiezen voor zichtbeton, diende alles op voorhand door de architect gedetailleerd uitgetekend te worden. Niet alleen technieken dienden tijdens de ruwbouw geïntegreerd te worden, ook de exacte posities van de verlichtingsarmaturen, schakelaars en ventilatieventielen. Beton ter plaatse storten, is ook geen exacte wetenschap, zeker niet naar esthetiek. Daarom werden op voorhand drie monsters voorgelegd inzake kleur, textuur en afwerking van het oppervlak en eens de keuze was bepaald, heeft de aannemer ook een mock-up gemaakt van 120 x 180 cm. Er werd dus niets aan het toeval overgelaten. Dat binnenin geopteerd werd voor een gepolierde betonvloer, lijkt in dit geval niet meer dan logisch.  

Ook hout speelt een heel aardige bijrol. Niet alleen buiten in de lange tuinmuur waarop het betonnen volume lijkt te zweven en in de andere gevelbekleding, maar ook binnenin. En zelfs in de overgang tussen beide waar de overdekte entree volledig in hout is voorzien en waarin deuren zijn weggewerkt. Soms loopt ze subtiel voor de ramen door, enkel te onderscheiden van de rest door de grotere open voeg tussen de planken. Deze openingen zorgen voor een subtiele lichtinval, zowel van buiten naar binnen als ’s avonds ook van binnen naar buiten. Zonder de privacy in het gedrang te brengen, krijg je dan wel een glimp te zien van wat zich binnen afspeelt. Essen Thermowood is gekozen vanwege de geringe ecologische voetafdruk en vormvastheid en zal na verloop van tijd door te vergrijzen nog beter aansluiten bij het beton.

Binnenin eveneens essen in de keuken, maar dan donker gebeitst. Een donkere keuken, op vraag van de klant, is uiteraard enkel mogelijk bij voldoende lichtinval. Met een centrale ligging tussen patio en tuin in werd dit gegarandeerd. Het grote aandeel hout zorgt voor een warme sfeer in de woning, goudaccenten vervolledigen het kleurenpallet. Zo is er goudkleurige Trespa ter hoogte van het keukenwerkblad en ook verder in het interieur komt het af en toe terug, onder meer in de afwerking van de open haard. Hoe vreemd het ook mag klinken, zelfs het beton zelf komt in deze woning warm over. Dat heeft het te danken aan de combinatie met hout uiteraard, maar vooral door de bijzondere lichtinval. De ronde, bijna duikbootachtige ramen in de patio zijn daar een mooi voorbeeld van en helpen de beleving sturen. De granito tegels die in de badkamer zowel de vloer als de wanden sieren, sluiten goed aan bij het materialenpallet van de woning. Dat geldt evenzeer voor de geanodiseerde aluminium ramen in champagne kleur die zowel met het hout als met het beton een geslaagd huwelijk vormen.

Met een E-peil van 25 is deze betonwoning bovendien een BEN-woning. Dat heeft het te danken aan groene energiebronnen zoals een geothermische warmtepomp met diepteboringen, fotovoltaïsche en thermische panelen, en zonneboiler. Dankzij de thermische inertie van beton hielp het gekozen materiaal in de woning het energieverbruik bufferen. De samenwerking met alle betrokken en ervaren partijen in dit project was razend interessant. Haar eerste betonwoning was voor Inge Clauwers dan ook een schot in de roos. Dat de klant ook ver mee wou gaan in afwerking en detaillering droeg zeker bij aan dit mooie eindresultaat.

Tekst: Sam Paret
Foto’s: Caroline Dethier

CLAUWERS & SIMON architectes
rue Henri Maus 187 – 4000 Luik
t. 0477 477 174 – t. 0478 61 85 85
clauwerssimon.architectes@gmail.com – www.clauwerssimon.com