De Architecten NV

De Westkaai torens: drie trotse tweelingen overschouwen haven én metropool

Met de Westkaai torens hervindt het Antwerpse Eilandje het prestige en de grandeur waar het recht op heeft. Om deze torens, zes majestueuze mastodonten, naadloos te integreren in hun unieke omgeving, werd een beroep gedaan op een select gezelschap: een mix van gerenommeerde internationale toparchitecten en bouwkundig talent van eigen bodem. ‘De Architecten NV’ nam torens 4, 5 en 6 mee voor hun rekening. Architecten Koen Van Orshaegen en Sven De Hoef schetsen het bewogen en inspirerende proces van een onmiskenbaar prestigeproject.

Drie tweelingen, maar met geheel eigen identiteit

Sven De Hoef: “Het globale concept voor het Westkaai project bestaat erin dat telkens twee torens een duidelijke gezamenlijke identiteit delen. Voor torens 1 en 2 werd vooral geopteerd om vanuit een typische gevelritmiek en kleurkeuze te verwijzen naar de historische bebouwing van het Eilandje. Torens 3 en 4 zijn in het oog springende stijliconen die met hun gepolijste witte betonelementen volledig op zichzelf staan. Lichtjes eigenzinnig, maar net inschikkelijk genoeg om de uitstraling van de locatie mee op te tillen. Torens 5 en 6 sluiten met hun robuuste en karakteristieke gevelwerk helemaal aan bij de industriële bedrijvigheid van de haven. Iedere ‘tweeling’ dialogeert onderling door zorgvuldig gekozen geledingen, kleuren en expressies. De Architecten NV ontwierpen torens 4, 5 en 6; een hele eer én een verrijkende ervaring.”

Iconische partners

Koen Van Orshaegen: “Een internationale wedstrijd besliste over de toewijzing van deze opdracht aan ontwikkelaar “Project 2”. Torens 1 en 2 zijn een ontwerp van Diener en Diener, toren 3 werd vormgegeven door David Chipperfield Architects. Het oprichten van torens 4, 5 en 6 kwam onder onze hoede, via “Landinvest” die het project van “Project 2” intussen had overgenomen. Gezien de voorgeschiedenis van het wedstrijdverhaal met internationale allure stond de Antwerse bouwmeester er op dat ook voor de vervolmaking van de zes torens internationale namen bij het team werden gehaald. Zo werd na overleg een samenwerking opgestart met David Chipperfield wederom voor toren 4, en kwam Tony Fretton aan boord voor de geveluitwerking van torens 5 en 6. Het betreft hier echte co-creaties, waarbij esthetische en technische keuzes maar ook economische voorwaarden elkaar ontmoetten. We realiseerden de onder- en bovengrondse planuitwerkingen en zowel David Chipperfield als Tony Fretton zorgden voor waardevolle adviezen bij het ontwerp van de gevelarchitectuur; cruciale input die we in onderling overleg nog verder concretiseerden.”

Toren 4: de vervolmaking

Sven De Hoef: “Aangezien het ging om een tweelingverhaal en toren 3 reeds gebouwd was, kwam het erop aan om dit verhaal passend af te werken met de realisatie van de vierde toren. De witte betongevels uiten zich als solitaire witte stijliconen, stijlstudies zeg maar, die de hele omgeving verrijken met hun exclusieve elan. Het werd een evenwichtsoefening tussen elegantie en robuustheid, waarbij het spanningsveld tussen 3 en 4 mooi uitgespeeld wordt.”

Torens 5 en 6: een gestroomlijnd proces

Koen Van Orshaegen: “Het tweelingverhaal op toren 5 en 6 werd inspirerend bedacht door Tony Fretton. Zoals gezegd werd zijn kantoor in de loop van het traject ingeschakeld op vraag van de Antwerpse bouwmeester destijds om het internationale karakter van de originele wedstrijd te behouden. Dit bleek een erg fijne samenwerking; We hebben trouwens nog steeds een zeer goed contact met Tony. Misschien kan het werken met twee verschillende architectenbureaus wat atypisch lijken, maar voor zulke grote internationale projecten is dit niet zo uitzonderlijk. Het spreekt voor zich dat zo’n project voor ons qua schaal en uitstraling een erg mooie referentie betekent en waardevolle exposure oplevert. Zodra het bouwteam (MBG) en het financiële plaatje waren afgeklopt, verliep alles verrassend vlot. Het project had in de eerste fase een woelige start gekend, mede door de financiële crisis, maar de ambities en het opzet waren ondertussen bijgestuurd richting iets meer realisme en marktconformiteit. Let wel: Het blijven natuurlijk behoorlijk exclusieve woonunits. Uiteindelijk konden de appartementen worden opgeleverd in 2016, terwijl we in 2013 gestart waren met het bouwteam… wat toch een erg vlot traject illustreert. Het hele project werd in de omgeving ingebed door landschapsarchitect Michel Desvigne. Hij zorgde onder meer voor een groene injectie met clusters die de torens verbinden. Zo ontstaat er een dynamiek die dit project verfijnt en de leefbaarheid optimaliseert. Ondertussen wordt de hele omgeving verder onder handen genomen. Waar de torens zich eerst moesten inbedden in de omgeving, merken we nu dat ook het omgekeerde gebeurt: de omgeving buigt zich naar deze typische bebouwing. Beiden stuwen ze elkaar nu verder omhoog.”

Metaforen voor de stoere haven-charme

Van Orshaegen: “Persoonlijk vind ik dat deze laatste twee torens erg mooi passen in het verhaal van interactie met de omgeving. Hun brutalistische, authentieke karakter, dat vooral verwijst naar kenmerkende havenarchitectuur, biedt veel mogelijkheden bij het vormgeven van de omgeving. Die veelzijdigheid was ook het opzet. Ondertussen vernemen we van Tony dat deze torens zelfs al gekopieerd worden in de London Docks; een mooie bevestiging van de juistheid van de gemaakte esthetische keuzes. De typische industriële look is vooral het resultaat van een zeer doordachte materiaalkeuze. De stenen werden geleverd door Desta, een steenbakkerij uit Hoogstraten. Zij hebben specifiek voor deze twee torens een nieuwe serie stenen gebakken. Dit zorgt voor ongeziene nuanceverschillen en past ook perfect bij het monnikenwerk dat we hier hebben verzet: Aangezien de stenen er overal wat uitspringen, werd letterlijk iedere steen individueel getekend! Een huzarenstukje voor onze tekenaars, maar ook voor de metsers, die zich dus helemaal aan deze gedetailleerde instructies dienden te houden. De mix van horizontale en verticale plaatsing, dunbed techniek, minutieus uitgetekende lijnen… Hier kwam heel wat technisch meesterschap bij kijken. Het resultaat mag er zijn en wérkt ook echt. Een tintverschil tussen beide gebouwen versterkt nog de uitstraling van authenticiteit en industriële bedrijvigheid.”

Torenhoge technische eisen ingewilligd

Bij dergelijke immense constructies zou je denken dat de hedendaagse eisen op vlak van veiligheid en ecologie een reusachtige uitdaging vormen, dit bleek evenwel mee te vallen. De Hoef: “Qua isolatie zit je met dit soort gebouwen sowieso al vrij goed. De muren zijn per definitie behoorlijk dik, waardoor de bouwschil hier in het voordeel werkt. We hebben gekozen voor ‘klapramen’ die zeer uitvoerig werden getest op duurzaamheid en stevigheid. De constructie voorziet ruime terrassen die in de hoeken liggen en de contouren van het gebouw niet overschrijden. Ook dit is gunstig voor de soliditeit en dus de veiligheid. Wat ook een slimme keuze is gebleken, is het opdelen van de kokers voor toevoerleidingen. Zo is er bijvoorbeeld één batterij boven en één onder in het gebouw, zodat leidingen en kokers dus maar de helft van de hoogte moeten overbruggen. Dit werkt efficiënter, flexibel en plaats besparend.”

Internationale bravoure, gekoppeld aan Vlaamse nuchterheid

Het mag duidelijk zijn: De keuze voor een oer-Vlaams kantoor zoals De Architecten NV heeft dit project geen windeieren gelegd. Al blijft Koen Van Orshaegen ook in zijn analyse bescheiden: “Ik denk dat de grootste meerwaarde van met ons te werken ligt bij een zekere nuchterheid. Bij dit soort projecten is de sky meestal the limit, maar een zeker realisme blijft toch geboden en daarin zijn we hier in Vlaanderen meesters. We gaan creatieve en innoverende uitdagingen aan met een gezonde portie lef, maar tegelijk blijft haalbaarheid een uiterst belangrijke leidraad. Ook duurzaam ondernemen met lokale partners past in onze filosofie. Waar mogelijk, hebben we dit zeker toegepast, denk aan de bakstenen van Desta of de ramen van Reynaers Aluminium. Een goede mix van realisme en creatieve durf vormen de sleutel voor een gunstig verloop van onze projecten.”

Tekst: Sijmen Goossens
Foto’s: Filip Dujardin & Koen Van Orshaegen

De Architecten NV
Felix Timmermansplein 1 – 2500 Lier
t. 03 491 01 01
info@architectennv.be – www.dearchitectennv.be