icoon.be architecten

De betonnen schelp

Het moest een project worden waarin hij zijn liefde voor het vak ten volle kon botvieren. Missie geslaagd. De woning die architect Frederik De Smet in Waasmunster ontwierp is een delicaat brutalistisch meesterwerk. “Hier hebben zich verschillende opleggers vastgereden”, wijst Frederik De Smet naar het smalle verloren dreefje dat de toegang vormt tot het perceel. “Dat maar één ervan de aanpalende huizen geraakt heeft is achteraf gezien bijna een wonder. Laat staan dat de laaghangende elektrische kabels erboven niet afgesneden zijn.” De architect glimlacht. De betonwoning die hij in Waasmunster mocht ontwerpen voor twee dames heeft een bijzondere betekenis voor hem. Ze weerspiegelt perfect zijn visie op architectuur. Als geen ander etaleert ze zijn liefde voor het vak. “Vanaf het eerste contact zaten beide dames en ik op dezelfde golflengte. In zowat elk aspect vonden we elkaar. Op een bepaald moment had ik zelfs het gevoel dat ik een woning aan het ontwerpen was voor mezelf. Zo’n verstandhouding had ik voorheen zelden ervaren. Tot de hoofdaannemer failliet ging, vlak na de start van de werken. De betonpanelen van de eerste verdieping waren net geplaatst toen ik telefoon kreeg. Ik hoef je de reactie van de dames nadien niet uit te leggen. Dan spat de droom even uit elkaar. Al het mooie waaraan je samen gewerkt hebt valt plots in het niets. Nu goed, alles is uiteindelijk in orde gekomen, maar een gemakkelijk traject is dit droomproject allesbehalve geworden. Ik heb het geluk gehad vrij snel een nieuwe aannemer te vinden die zijn job uitmuntend gedaan heeft, wat overigens lang geen sinecure was. De ruwbouw moest perfect uitgevoerd worden, aangezien de betonnen constructie in één adem ook de afwerking vormde. Als je dan de maniakale detaillering van het ontwerp in acht neemt, als je weet wat voor een genadeloos materiaal beton kan zijn, dan mag je de minutieuze uitvoering gerust een klein huzarenstuk noemen, zeker gezien de omstandigheden.”

Beton, beton, beton… en hout

De woning is opgevat als één open ruimte compleet gedoopt in beton. Gevels, wanden, vloeren en plafonds bestaan allemaal uit het materiaal, zij het met lichte nuances. Het beton op het dak bijvoorbeeld is gestort op ruwe bekistingpanelen in multiplex. De textuur van het hout schijnt door in het plafond dat op die manier een warme uitstraling krijgt. Een soortgelijk effect geeft het gewolkte patroon van de gepolierde betonvloer. Subtiele contrasten als deze worden op hun beurt gecounterd door een uitgekiend lijnenspel van bekistingnaden en krimpvoegen die overal doorlopen en de samenhang andermaal benadrukken.“Ik houd van een ontwerp zonder echte grenzen”, legt Frederik De Smet uit. “Interieur en exterieur zijn wat mij betreft nooit eindig. Ook in deze woning vloeien alle ruimtes naadloos over in elkaar, zowel horizontaal als verticaal, zowel binnen als buiten. Carport, inkom, leefruimte, terras en slaapkamers ontstaan op organische wijze, in relatie tot elkaar en tot de omgeving, met beton als sculpturale schelp eromheen.” Op bepaalde momenten lijken binnen en buiten bijna een afgeleide van elkaar. Zo loopt een langgerekte kolomkast in het salon schijnbaar dwars door het raam tot buiten. De achterkant van het volume vormt ook effectief de zijgevel van het gebouw, als een soort van privacyscherm voor de buren. “Er zijn twee kastenvolumes in multiplex aanwezig, eentje ter hoogte van de zithoek en eentje in de keuken. Qua materiaal onderscheiden die zich opvallend van de rest van de woning, om het concept van de betonnen schelp onbewust te versterken. Tegelijk definiëren ze subtiel een aantal woonfuncties, zonder dat ze daarom de ruimte beperken of een façade vormen.”

Doordacht lichtconcept

Centraal in de leefruimte dringt een wit kookeiland zich op de voorgrond. Onnadrukkelijk scheidt het de keuken van de woonkamer en achterliggende slaapkamer. Er werd gekozen voor een strak sculpturaal blok dat er wel staat, maar dat voorts ontdaan is van elk ornament. Zelfs de kookplaat met geïntegreerde dampkap gaat onzichtbaar op in het ontwerp. Hoge zwarte kolomkasten vallen weg in het grijze palet van het interieur. “Het kookeiland moet zowat het enige wit zijn in het interieur”, zegt Frederik De Smet. “Alles is grijs, waardoor er veel aandacht is uitgegaan naar een optimale lichtinval. In de eerste plaats heb je overal kamerhoge ramen waarvan de profielen in de vloer en wanden zijn verzonken. Daarnaast is er ter hoogte van de eetkamer in het overdekte terras een ronde uitsparing voorzien die extra daglicht naar binnen haalt. Tegelijk zorgt die organische vorm voor afwisseling in de overwegend rechtlijnige taal van het ontwerp.”

Waar de woning overdag voluit geniet van het daglicht, wordt de sfeer ’s avonds veel intiemer. Verschillende soorten kunstverlichting zorgen dan voor licht- en schaduwzones. De spots zitten verzonken in het plafond en accentueren de robuuste betonnen schil die de binnenruimte omgeeft. Vervolgens zetten balkvormige designarmaturen zich diagonaal af tegen de rechte belijning van de woning. “De bedoeling was een minder dirigerend, eerder speelse inplanting te realiseren die bijdraagt aan de gezelligheid van het interieur. Bovendien wordt het ruwe plafond op strategisch gekozen plaatsen verlicht door middel van grondspots. Om de tuin bij het interieur te betrekken kunnen ook de grote bomen achteraan verlicht worden. Ze vormen zo het decor rond de woning.”

Gedroomde slaapkamer(s)

Achter de keuken bevindt zich de slaapkamer, enkel afgeschermd door de zwarte glazen balustrade van de trap en een wit gordijn. Vlak daarachter is het bad gepositioneerd. Middenin de kamer rust een kingsize bed, op maat ontworpen en uitgevoerd in hetzelfde multiplex als het vaste meubilair in de leefruimte. De dressing is opgenomen in een zwart kastenvolume dat de ruimte visueel afbakent. In het verlengde daarvan loopt de kamer buiten door in een overdekt terras en carport met houten lamellenwand die de inkijk in de douche vanaf de straat beperkt. Ook hier valt een grote cirkelvormige uitsparing in de luifel op die zich herhaalt in de uitgeboorde gaten voor de dieperliggende spots, douchekop en ventilatiemonden. “Initieel was het de bedoeling om in die uitsparing een buitendouche te voorzien”, aldus Frederik De Smet. “Dat idee is uiteindelijk vervangen door een olijfboom die door een gat in het dak van regenwater wordt voorzien. Vooral ook omdat je anders net iets te veel te kijk staat voor de buren.” De zwarte glazen wand tussen keuken en masterbedroom loopt in het trapgat door en vormt zo een glazen balustrade voor de eerste verdieping. Daar bevindt zich momenteel één kinderkamer met balkon boven de carport. Later kan die nog verder opgedeeld worden. “Op het moment van het ontwerp was één van de dames zwanger. De komst van een kind betekende dat een minimum aan privacy nodig was. Om akoestische redenen is de kamer afgesloten van de rest van de woning door een glazen wand.” Langs die wand kijk je via een jumboraam uit over het dak van de leefruimte. Naar de bomen die ’s nachts verlicht worden. En naar de laaghangende elektrische kabels.

Tekst: Bart De Maesschalck
Foto’s: Evenbeeld – Philippe Corthout

icoon.be architecten
Augustijnslei 67a – 2930 Brasschaat
t. 0485 59 22 05
info@icoon.be – www.icoon.be