DDS+

Nieuwe school geeft wijk kleur en glimlach

Met een oppervlakte van 14.385 m2 doet het nieuwe scholen- en sportcomplex de Van Ooststraat in Schaarbeek heropleven. De bestaande ingang van de oude brouwerij bleef bewaard door architectenbureau DDS+. Met oprichter en vennoot Vincent Dupont blikken we terug op een heus avontuur.

Eén site, drie gebouwen

De vraag van de gemeente Schaarbeek dateert al van 2011. Het gemeentebestuur wilde twee scholen: een Franstalige en een Nederlandstalige basisschool. Bovendien wilden ze graag nog een sportcomplex waar buurtbewoners na de schooluren komen sporten. Het architectenbureau moest de drie gebouwen inplanten op de oude site van brouwerij Roelants dat in 1962 uit het straatbeeld verdween. Maar er was nog een andere pittige uitdaging: het terrein met binnenplaats ligt langs een spoorweg. Architectenbureau DDS+ kreeg dus te maken met een complexe geometrie. Hun ontwerp moest dus niet alleen rekening houden met de spoorweg, maar ook met de buurt, het zicht op de speelplaats en de omvang van het totaalontwerp. Maar net die uitdagingen vormden volgens Vincept Dupont de rijkdom van dit project.

Architectuur op basis van circulatie in gebouwen en op speelplaats

De context van dit project is redelijk uitgesproken. De inplanting is grotendeels afhankelijk van de ruimte die je laat voor de speelplaatsen. Met als gevolg dat je strikte normen moet volgen per leerling wil je alles ingepast krijgen. Verder dacht het architectenbureau ook na over de interacties tussen de recreatieve ruimtes en de ingang, de klaslokalen, de toiletten, de EHBO-post. Zonder daarbij de veiligheid en de circulatie – hoe snel raakt een leerling tot bij de juiste klas? – uit het oog te verliezen. Want, en dat is niet onbelangrijk, omwille van de strenge veiligheidsvoorschriften vind je in dit type gebouwen geen liften. En dus doet iedereen alles te voet. Dat dit complex maar een beperkte omvang mocht hebben, bewijst het feit dat hier nooit meer dan vier bouwlagen op elkaar liggen. Sterker nog: vandaag heeft het gebouw er maar drie. Al vroeg de gemeente wel de mogelijkheid om een extra verdieping te bouwen als er ooit plaatsgebrek ontstaat. Die extra laag kan dan plaats bieden aan 300 nieuwe leerlingen.

Diversiteit uitbreiden door woningen te behouden

DDS+ dacht proactief na over de omliggende woningen. Zij wilden sommige huizen transformeren tot elf appartementen. De Brusselse bouwonderneming BPC nam dit gedeelte volledig op zich. Zowel de kosten voor de renovatie als de verkoop van de appartementen. Dit was trouwens de enige renovatie aan dit project, want de scholen en het sportcomplex zijn volledig nieuw. De negentiende eeuwse huizen en de historische toegangspoort bleven op één huis na allemaal bewaard en vertellen tot op vandaag de geschiedenis van de Van Ooststraat.

Kleurrijke en heldere patio’s trekken gebouw open

Langs de kant van het schoolgebouw vereiste de spoorweg om een aantal reflecties. De makkelijkste oplossing was om het zicht op de spoorweg af te sluiten met een volle muur. Maar DDS+ koos bewust voor kleurrijke en begroeide patio’s om het gebouw visueel ademruitme te geven. Bovendien hebben de patio’s ook een akoestische functie: ze dempen het geluid van de spoorweg. Volgens DDS+ vormen licht en zicht de basis van een kwalitatieve ruimte. Daarom heeft de sporthal een lichtstraat op het dak en hebben leerlingen van boven zicht op de sporthal. Dat komt ook door het feit dat de sportzaal gedeeltelijk onder de grond ligt. Zo kan je toch hoge plafonds voorzien en tegelijk de totaalomvang van het project binnen de perken houden. Voor de sporthal behield DDS+ ook de overdekte ingang van de brouwerij. Voor de lichtinval tot slot dacht het architectenbureau ook na over eventuele zonwering voor de gevels die naar het zuiden en het oosten gericht zijn. Een aanpassing die om enkele ontwerpkeuzes vroeg: aan de zuidkant vind je horizontale lamellen, aan de oost-westkant hangen er verticale. De keuze voor de kleuren op gevels, patio’s en binnenschrijnwerk heeft natuurlijk twee redenen: het gebouw kreeg een nieuwe, speelse bestemming én een school is een vrolijke omgeving in een op zich grijze buurt. Dat accent wilde het bureau graag benadrukken.Eén van de sterkste punten van het project is volgens Vincent Dupont de keuze voor de patio’s. Die zorgen voor veel lichtinval, openen het zicht op de tuin en bufferen voorbijrijdende treinen. Ze zorgen voor intimiteit, maar hebben ook een educatief krakter. Elke patio is aangeplant volgens een bepaalde thema, en in samenspraak met een plantenexpert. Het geeft leerlingen een alternatief voor de minerale en grijze omgeving in de buurt. Helaas was het niet mogelijk om de bestaande tuin te vervangen door een nieuwe tuin. Spelende kinderen vertrappelen alles snel en dus gaan gras en planten snel kapot. Bovendien brengen ze de modder en bladeren in herfst- en winterperiodes binnen in de klas.

Passieve envelop voor later

Schoolgebouwen moeten voldoen aan passieve normen. De gevels zijn dus sterk geïsoleerd, op het dak liggen zonnepanelen, de luchtdichtheid is optimaal en er is ventilatie voorzien. Zelfs de sporthal voldoet aan alle specifieke normen voor passiefbouw. Toch zegt Vincent Dupont dat hij waarschijnlijk vandaag al andere materialen had gekozen dan toen hij het gebouw ontworpen heeft. De snelheid waarmee materialen en klimaatzaken veranderen, is zo enorm dat hij geen isolatie met polystyreen of polyurethaan meer zou kiezen. In 2011 was het vooral belangrijk om goeie energieprestaties te bekomen. Er was nog minder bezorgdheid over de impact van bepaalde materialen op bijvoorbeeld recyclage.

Plezier voor mensen ontwerpen is van onschatbare waarde

Wanneer Vincent Dupont met ons over dit project praat, herinnert hij zich vooral de warme ontvangst tijdens de presentatie van het nieuwe schoolgebouw aan de ouders van de leerlingen. Die vond plaats in de volledige uitgeruste sporthal van een nabijgelegen school. Toch wilden de ouders de nieuwe site in de Van Ooststraat maar al te graag ontdekken. Meer nog: ouders, leerlingen en leerkrachten waren enthousiast over het hele project. Volgens hen is het een spannende omgeving om in rond te lopen. En volgens Vincent Dupont stelde dit project DDS+ dan weer in staat om out of the box te denken. Om nieuwe problemen aan te pakken en om ten volle van ons beroep te genieten.

Tekst: Chantal Ernst
Foto’s: Marie-Noëlle Dailly

DDS+
Louizalaan 251 – 1050 Brussel – t. 02 340 32 32
Vlaamse Kaai 76B – 2000 Antwerpen – t. 03 216 81 10
mail@dds.plus – www.dds.plus