DMOA architects

The shrine for secrets

Op een typisch Belgische steenweg, waar een horizontaal en monotoom straatbeeld de toon zet, ontwierp DMOA architecten een notariaat dat niet in de pas loopt. Enkele meters boven de gangbare kroonlijsthoogte torent het uiteinde van het notariaat boven zijn buren uit. Zoals de notaris een centrale rol in de samenleving uitoefent, zo heeft de hogere toren ook een signaalfunctie in het straatbeeld.  

Matthias Mattelaer, zaakvoerder van DMOA, vertelt: “Enkele jaren geleden kwam een klant, wiens huis we eerder ontwierpen, naar ons met de opdracht om zijn nieuwe notariaat te ontwerpen. Het bouwterrein was smal en diep en lag tussen een bankkantoor en rijhuizen. We voelden meteen de noodzaak om met verticale lijnen wat meer verhouding in het straatbeeld te brengen. Door omstandigheden lag het project even stil, tot de twee vervallen rijhuizen ernaast te koop stonden… Het ontwerp kon zo opengetrokken en uitgebreid worden, en alle puzzelstukken vielen in elkaar. We konden architecturaal op verschillende niveau’s gaan spelen en zo ook betekenis en traditie aan het ontwerp toevoegen. Hoewel het beroep van notaris sterk digitaliseert, vindt het zijn oorsprong in boeken. Alle data en ‘minuten’ worden sinds jaar en dag bijgehouden in lijvige boeken, die vervolgens de meterslange bibliotheekkasten vullen. We kozen er daarom voor om ‘het boek’ symbolisch als rode draad in het plan te verwerken: ‘het boek’ verbindt zo de traditie met het heden. We gaven het ontwerp de projectnaam ‘The Shrine’, een ludieke verwijzing naar alle geheimen die in de notarisboeken en bij uitbreiding in het notariaat bewaard worden.”

Een middeleeuws boek

Tussen het notariaat en het bankkantoor links ligt een smalle oprijlaan naar de parkeerruimtes achterin. Die opening creëert ademruimte tussen beide gebouwen. De toren van net notariskantoor werd geconcipieerd als boekensteun: hij fungeert als krachtig uiteinde van een lange reeks rijwoningen. Met een hoogte van elf meter valt hij op en stoot hij zich duidelijk af van de volgende reeks gebouwen die begint met het bankkantoor. “De toren moest het gevoel van een middeleeuws boek oproepen, een boek met een krakende, leren kaft die met een touw dichtgebonden wordt. We zijn intens op zoek gegaan naar het juiste materiaal dat die oudheid op een natuurlijke manier kon nabootsen. We hebben geëxperimenteerd met hout en cortenstaal, maar kozen uiteindelijk voor natuurleien met een specifiek kleurenpallet. Hun bruine roestkleur geeft een doorleefd aanzicht aan de moderne vormgeving. De zwarte ramen met een zinken rand volgen de belijning van de leien en blijven zo erg subtiel. Om het schuine effect van het dichtgebonden touw na te bootsen, werden de leien en ramen ruitvormig geplaatst.”

Het gebouw oogt niet statisch doordat er twee entiteiten in ondergebracht werden: het notariaat en een ruim woonappartement met buitenterrassen. Binnen loopt het notariaat op het gelijkvloers in de rechtse helft verder, maar door de glazen wig tussen de twee delen en de zichtbare buitentrap, ogen beide delen anders. De kroonlijsthoogte van het rechtse deel sluit opnieuw aan bij de aanpalende woningen en de vormgeving is ook iets traditioneler, horizontaler vooral. Toch werd ook hier voor een creatieve afwerking gekozen door de bakstenen gevelmuren te ‘chipperen’. Mattelaer legt uit: “‘Chipperen’ is een techniek genoemd naar David Chipperfield, die haar voor het eerst toepaste in het Neues Museum en de Galeriehaus am Kupfergraben in Berlijn. De gevelsteen wordt afgewerkt met een speciale soort mortel, die vervolgens gedeeltelijk afgeveegd wordt om de baksteen te laten doorschijnen. Op zich is dit een oude techniek die redelijk eenvoudig uit te voeren lijkt, in de realiteit is het echter heel moeilijk om het beoogde effect te bekomen. Het is daarom des te belangrijker om het door de juiste vakmensen te laten uitvoeren. Wanneer het ‘chipperen’ correct gebeurt, is het resultaat zowel ingetogen en natuurlijk als levendig en speels. Bovendien verhoogt de techniek de duurzaamheid van de gevel.”

Klassieke elementen in een hedendaagse vormgeving

De ‘gechipperde’ muren vinden ook hun weg naar binnen, waar die ruwe binnenmuren contrasteren met wanden in notelaar. De warme terracotta kalkvloer loopt naadloos door in banken, tafels en trappen, wat eenheid en rust creëert in de ontvangstruimte. Het plan is er open en overzichtelijk, ook het personeelskeukentje in witte HPL verdwijnt in het interieur. De bureau’s en aktezalen bevinden zich in de toren. De massieve deuren, wanden en kasten werden er opgetrokken in notelaar, wat mooi contrasteert met het tapijt in de lambrisering. Op zich zijn het allemaal klassieke elementen die we enigszins verwachten in een typisch notariaat, maar hier werden ze op een bijzonder hedendaagse manier in het interieur geïntegreerd en verrassen ze zo weer. Vooral het blauwe tapijt in de lambrisering valt op door zijn frisse kleur en rijke wollige textuur. Bovendien vervult het een belangrijke
geluiddempende functie. Technisch gezien valt het gebruik van betonkernactivering gecombineerd met een geothermische warmtepomp op, wat eerder uitzonderlijk is voor een kleiner project.

Het terrein loopt erg diep door, wat voldoende ruimte gaf voor de aanleg van een terras, een privéparking en heel wat rustgevend groen. Om het zicht op de parking te maskeren en inkijk op de ontvangstruimtes op het gelijkvloers te verhinderen, werd het toegangspad links en rechts door hoge struiken en grassen geflankeerd. In tegenstelling tot de eerder ingetogen voorgevel, staat een open en transparante achtergevel. Terwijl de zijkant van de toren nog met leistenen bedekt was, bestaat zijn achterkant helemaal uit raampartijen die ingetoomd worden door een zwart aluminium kader. De rechtse woonentiteit kent minder een stijlbreuk maar oogt ook open door grote ramen. Die zorgen, samen met twee dakterrassen, voor heel wat natuurlijk daglicht in het duplexappartement. Het ruime appartement heeft een omgekeerde wooninrichting, waarbij de leefruimtes op de bovenste verdieping liggen. Qua stijl en vormgeving is het traditioneler, al zien we hier en daar duidelijk de hand van DMOA in het ontwerp. Zo werd de badkamer volledig bekleed in roze en groene tegeltjes, natuurlijke kleuren die het wastafelmeubel in bamboe mooi aanvullen.

Architectuur als verrijking van woon- en werkbeleving

“Wij zijn er als architecten van overtuigd dat sterke architectuur meer is dan een prijskaartje, en dat het ook echt een meerwaarde is voor de woon- of werkbeleving. We willen de klant steeds begrijpen en een ontwerp maken dat hem enigszins aanvult. Wanneer die uitwerking tot in de kleinste details klopt, zal dat steeds voor een verrijking zorgen in het leven van de bewoners, al dan niet bewust”, stelt Mattelaer. “De notaris had dit ervaren in de woning die DMOA voor hem ontwierp, en daarom kregen we heel wat architecturale vrijheid voor dit ontwerp. Samen met medezaakvoerder Benjamin Denef, Dries Van de Poel en Cedric Rosier, vertaalden we de wensen van de klant en onze visie in een breed maar haalbaar programma. Want ook dat blijft een uitdaging: een plan daadwerkelijk realiseren volgens de vooropgestelde visie. De zoektocht naar de juiste materialen, het  bekomen van de juiste look, het mogen verhogen van kroonlijsten…: het zijn allemaal elementen die vaak veel energie vragen maar ook net het verschil maken. Daar moeten we als architecten over waken.”

Tekst: Elisabeth Myncke
Foto’s: Luc Roymans

DMOA architects
Erasme Ruelensvest 21c – 3001 Heverlee
t. 016 75 01 56
info@dmoa.be – www.dmoa.be