MODULO architects

januari 8, 2020

MODULO architects

By Nick

Kan architectuur de medische wereld vooruithelpen?

Met het project IPI ontwierpen het Brusselse Modulo architects en de Nederlandse ziekenhuisspecialist GAF het hospitaal van morgen. En dat komt volgens Olivier Barré en Lieselot De Rore van Modulo vooral door een échte interactie tussen ontwerpers en bouwheren. Beide architecten benadrukken het belang van een open dialoog om zo’n kwalitatief project neer te zetten. Een kwaliteit die je bovendien vandaag maar zelden vindt in psychiatrische instellingen.

Architectuur als onderdeel van therapeutisch proces

Op een stuk grond net naast het ziekenhuis wilden het universitair ziekenhuis Saint-Luc en revalidatie- en psychiatrisch centrum Valisana een nieuwe instelling bouwen met alles onder één dak: psychiatrische zorg, onderwijs én onderzoek. Opvallend is dat het project net naast een natuurgebied ligt. Je zou denken dat je dan als architect flink beperkt bent. Maar niets was minder waar: het architectenbureau besloot om het natuurgebied volop te integreren in hun ontwerp.Modulo koos van in het begin om het project te laten draaien rond de therapeutische aanpak van het centrum, en niet rond het economisch aspect zoals wel vaker het geval is in de medische sector. Een progressieve aanpak die volledig in lijn ligt met de stijl van Modulo: architectuur in dienst van het dagdagelijkse gebruik.

Architecturaal antwoord rond mens en natuur

De architecten van Modulo kozen voor een grote curve als hoofdgebouw. Die kostte dan wel meer, maar had een onmiskenbare therapeutische meerwaarde. Het gebouw komt zacht binnen en dat vertaalt zich in een niet onbelangrijk comfortabel gevoel. Bovendien ligt het drievleugelige gebouw met open zijde langs de kant van het natuurgebied. Je waant je zo eerder op het platteland dan in de stad. Aan de andere kant – aan de kant van verkeer en in- en uitritten – is het gebouw gesloten.Elke vleugel heeft een aparte functie. Zo heb je er eentje voor volwassenen, eentje voor kinderen tot achttien jaar en eentje voor onderzoek, begeleiding en onderwijs. Tussen bos en natuur zijn twee sleutelelementen belangrijk: de algemene sfeer van het gebouw staat in schril contrast met wat je vandaag in gevangenissen ziet. En er is bewust gekozen voor een menselijke aanpak: wie een crisis heeft, verdwijnt dus niet in aftandse ruimtes, maar in grote isolatiekamers die speciaal voor zo’n situatie ontworpen zijn.

Soepel en groen

Het park is afgesloten door patio’s, tuintjes, kleine parken en terrassen. Een subtiele afrastering die ook de verschillende afdelingen van elkaar scheidt. Klassieke omheiningen zouden opnieuw het menselijke aspect negeren. Ook de curve van het gebouw heeft hier een reden. Ze verzacht het totaalbeeld en zorgt bij een 100-tal bedden voor een familiale sfeer. Door die verschillende ruimtes kan iedereen zijn of haar persoonlijke plekje vinden – die plekjes vind je trouwens tot op de groendaken. Datzelfde gevoel trokken de architecten door tot in de kamers: alle ramen kijken uit op de natuur. Zo voelen patiënten zich sneller thuis. In een ruimte die het midden bewaart tussen privacy en contact met de buitenwereld. Zelfs al leggen rechters sommige patiënten beperkingen op, dan nog heerst hier een gevoel van vrijheid. En het is duidelijk dat de persoonlijke ruimtes bijdragen tot de goeie werking van het centrum. Een nuance waar Modulo zich zeker bewust van was. Ze moesten voor elk niveau van het centrum ontwerpen: patiënten, medische staf en zelfs de familie van de patiënten.

Natuur, hout en glas zorgen voor HQE®-gebouw

Je kan vandaag geen gebouw meer ontwerpen zonder rekening te houden met het energieverbruik en de CO2-uitstoot. De meeste energie in dit project is geothermische energie. Betonkernactivering controleert de temperatuur op een stabiele manier. Klimaatplafonds verzorgen de temperatuur in ruimtes die niet altijd bezet zijn – klaslokalen en kantoren – alleen werken ze een stuk sneller dan de actieve platen. Het gebouw volgt de HQE®-filosofie en optimaliseert onder andere de energieprestaties door elke gevel afzonderlijk aan te pakken op basis van de oriëntatie.Verder wil dit project ook een voorbeeld zijn in het zogenaamde blauwe netwerk. Dat ging in 1999 van start met als doel de rivieren en heldere waterlopen in de stad een nieuw
leven in te blazen. Concreet vangt dit project het regenwater van het eigen gebouw en de aangrenzende gebouwen op. Met dat water creëerde Modulo valleien en tijdelijke vijvertjes. Het water verdampt en sijpelt traag in de grond. Er vloeit zo dus minder water de riool in en je krijgt ook visueel een meerwaarde in de tuin. Het regenwater is natuurlijk niet bruikbaar in het ziekenhuis, omwille van hygiënische redenen. Maar het is vanuit de stad wel een goeie manier om wateroverlast te beperken. De keuze om hout te gebruiken is ook een therapeutische keuze. Hout verzacht de zeden, maar wil wel slecht verouderen. Daarom koos Modulo voor Accoya®. Dat is heel stabiel en duurzaam hout waarmee ook de Laennec Tower gebouwd is. Dat is het biomedisch centrum voor onderzoek en algemene spoedeisende geneeskunde van het UZ Saint-Luc. Tot slot, sommige delen van de gevel zijn uitgevoerd in plaatstaal. Daardoor vermijd je een monotone gevel in hout, maar kan je ook visueel bepaalde zones afbakenen.

Mensgerichte benadering

Het IPI is een serieuze stap richting ziekenhuis van morgen. Modulo koos bewust voor een zogenaamd human centered design. Daarin staat het welzijn van de patiënt centraal. Al mag dat niet vrijblijvend zijn, vindt Modulo. Het architectenbureau wil wel degelijk een rol spelen in het genezingsproces. Daarnaast moest dit project ook het welzijn verbeteren van personeel, familie en iedereen die in het IPI komt. Een menselijke aanpak die volgens Olivier Barré alleen maar mogelijk was omdat de opdrachtgevers zich anders wilden positioneren. Ze hebben de bouw van een ziekenhuis niet als een discipline binnen de architectuur beschouwd, wél als een specialisatie binnen de geneeskunde. Het is door te zoeken naar een ziekenhuis waar de mens centraal staat dat Modulo met de medische staf heeft kunnen samenwerken en in heuse designlabs. Geen enkel aspect van het ziekenhuis is daardoor verwaarloosd. Voor Olivier Barré en Lieselot De Rore was dit een project waarbij een architect zich écht nuttig kon voelen. En daar haalden ze dan ook hun grootste voldoening uit.

Tekst: Chantal Ernst

MODULO architects