Pascal François architects
Eenvoud siert
De sociale huisvestingsmaatschappij Dewaco in Aalst en Denderleeuw was al een tijdje op zoek naar een nieuw onderkomen toen de oude, leegstaande rijkswachtkazerne in Denderleeuw de revue passeerde. Waar velen een donker gebouw vol tristesse zagen, zag Pascal François een goede structuur en veel mogelijkheden. Maar wat hij uiteindelijk realiseerde, tart alle verbeelding. Nu heerst er ruimte en licht in een oogstrelend gebouw dat, in tegenstelling tot de perceptie, wel degelijk een renovatie is.
Pascal François werkte al vaker samen met Dewaco, maar een eigen kantoor is nog iets anders dan sociale woningen bouwen. Ontwerpen voor een sociale huisvestingsmaatschappij valt bovendien in niets te vergelijken met andere klanten. Je moet tenslotte rekening houden met het doelpubliek dat er over de vloer zal komen en uiteraard met een strak budget. Een renovatie sluit hier dus beter bij aan dan een nieuwbouw.
De oude rijkswachtkazerne had een typische indeling met veel afgebakende ruimtes voor onder meer verhoor, administratie en zelfs een cel. Pascal: “We hebben in eerste instantie vooral goed gelezen hoe de bestaande structuur was. En die karkas van waaruit we zijn vertrokken, was heel degelijk. Bovendien merkte ik dat er ook voldoende oppervlakte beschikbaar was om het gewenste programma binnen die contouren te kunnen inschrijven. Het principe less is more is hier zeker van toepassing. In feite heb ik het heel simpel gehouden: we hebben het dak wat opgetild om op de bovenste verdieping meer ruimte te krijgen en vervolgens hebben we het geheel van een nieuwe mantel voorzien. Ook de bestaande typologie – bijna hoe een kind een huis zou tekenen – vond ik als herkenbaar gegeven perfect passen bij Dewaco gezien het ook in hun logo zit verwerkt. Als je daarbij van iets bestaands kan vertrekken, waarom zou je het dan niet doen?”
De bestaande indeling is zo veel als mogelijk behouden. Mits enkele knippen in bestaande muren kon het gewenste programma er in terecht. Voor de rest is er verder gewerkt op de bestaande ritmering. Op het gelijkvloers zat al een centrale gang en eens je binnenkomt, heb je nu een wachtplaats, een secretariaat, een bureau voor een sociaal assistente, de boekhouding op het tussenniveau – dat door het aflopende terrein terug op het maaiveld zit -, een keuken met refter en in de voormalige cel tenslotte is nu een kleedruimte met douche voorzien. Op de eerste verdieping is er een grote lichtrijke vergaderruimte met daarbij keuken en toilet, zitten de technisch medewerkers die alle projecten opvolgen en heb je er het bureau van de voorzitter en van de directeur met een aparte zithoek. De lagere ruimte tenslotte, die zich boven het tussenniveau bevindt, is uitermate geschikt als archief, wat ze voordien niet hadden.
Uit de overtuiging om het simpel en herkenbaar te houden, vloeide meteen ook het idee voort om de schil monochroom en in één en hetzelfde materiaal uit te voeren. In een doodgewone dakpan zijn eenvoud en budgetvriendelijkheid verenigd en het heeft als bijkomend voordeel dat er geen storende dakgoten nodig zijn want de waterafvoer gebeurt beneden en wordt daar opgevangen. De rode stormpan verwijst ook naar de kleur in het logo van de sociale huisvestingsmaatschappij. Rond het gebouw werd nog eens gewerkt met gerecupereerde en gebroken dakpannen die als onderhoudsvriendelijke buitenaanleg dienen. De kopse gevel is afgewerkt met een sierpleister, terwijl de bijhorende garages, waarin nieuwe poorten hangen, neutraal gekaleid werden zodat die op de achtergrond blijven.
In de nieuwe mantel van het gebouw zijn hier en daar nieuwe openingen geprikt waar die noodzakelijk waren: uitgesproken uitwendige raamkaders aan de voorzijde, neutrale dakramen aan de achterzijde om hoog licht te vangen. Pascal: “In onze klassieke architectuur inzake private woningbouw werken we graag met een iets andere detaillering. De ramen aan de voorzijde zijn opgevat als iPads, een scherm zonder raamkader. Een sprekend resultaat dat er mag zijn.” De structuur bestaat uit een combinatie van hout en staal waarbij het geheel afgewerkt werd met een dakdichtingsmateriaal en niet met aluminium. Daardoor en door het feit dat ze uitgesproken uitwendig zijn, krijg je veel meer beleving en contact met de straat, wat in het vorige gebouw volledig ontbrak. In het geval van de metalen trechter beneden, suggereer je bovendien waar de inkom zich bevindt.
De lijn buiten werd ook binnenin doorgetrokken: eenvoudig en budgetvriendelijk maar mooie lijnen en een hoge afwerkingsgraad. Pascal François stond mee in voor het ontwerp van alle meubilair binnenin en dat werd vervolgens op maat gemaakt in multiplex. “Je spreekt eigenlijk over een eenvoudig materiaal maar hier werd het op een edele manier verwerkt. De meubelmaker heeft fantastisch werk geleverd, die graad van afwerking vind je in heel veel private woningen zelfs niet terug. Door de zaagkant in het zicht te laten, krijg je nog eens een speciaal effect. Ook de vloerbekleding hebben we eenvoudig gehouden: binnenin ligt vast tapijt in pvc waarmee we ook de bestaande trap hebben bekleed. Voor de rest zijn het enkel licht en ruimte die hun rol spelen en er een aangenaam interieur van maken. Dat heeft de klant verder ingevuld met grote afbeeldingen van door hen gerealiseerde projecten.”
Het hoeft geen betoog dat Dewaco er met dit gebouw sterk op vooruit is gegaan. Echter zonder dat het publiek dat er over de vloer komt, er op de één of andere manier door geïntimideerd raakt. Het is huiselijk en eenvoudig maar zet toch zijn stempel. Pascal: “Wij proberen elk project tijdloos te benaderen door sterke dingen neer te zetten die de tand des tijds kunnen overleven. Door het spel van ruimte en licht is dat ook hier het geval. De sterkte van het project ligt verder in de eenvoud, zowel van materialen als van het omgaan met het bestaande. Uiteraard had je alles kunnen afbreken en een nieuwbouw met plat dak kunnen bouwen, maar dan schiet het je doel volledig voorbij. De oefening om te vertrekken van de bestaande ruwbouw en zelfs van de bestaande indeling, hebben we minutieus gemaakt. Het gebeurt zelden dat architecten, althans wij toch, zo braaf binnen de lijntjes kleuren. En toch zijn we zelden zo trots geweest op een realisatie. Het is misschien zelf nog beter uitgevallen dan wat we in ons hoofd hadden geprojecteerd.”
Tekst: Sam Paret
Foto’s: Thomas De Bruyne