Bold Architecten
Woonproject om van te snoepen
‘Fabriek van Caramels & Toffees’ staat te lezen aan het begin van de inrijpoort. De rode letters zijn maar enkele van talrijke herinneringen aan het rijke verleden van de site. In de Lange Leemstraat in Antwerpen waren nummer 374 en 376 meer dan tachtig jaar lang gereserveerd voor Confiserie Roodthooft. De snoepfabriek, voornamelijk bekend van zijn Caramella Mokatines of ‘Arabierkes’, verhuisde in 2017 zijn productie naar Turnhout. Sindsdien liggen er grootse plannen op tafel. Want hoewel de gevels deels verweerd zijn en de weerslag van verschillende bouwperiodes overal merkbaar is, behouden de gebouwen en het domein een grote artistieke en historische waarde. Ultrium Development kocht de site op, samen met enkele panden errond. Het doel is er een uniek woonproject te realiseren dat een meerwaarde betekent voor buurt en stad. Tegen 2022 zal Confiserie Roodthooft definitief omgedoopt zijn tot Woonerf Confiserie. Dan zullen een vijftigtal kantoorvilla’s, appartementen, woningen, lofts en penthouses verrijzen rond een centraal woonerf. Inmiddels ligt het ontwerp vast en is de vergunning geregeld. Vanaf september 2020 starten de bouwwerken. Voor het ontwerp tekende Bold Architecten, in nauwe samenwerking met Patine Architecten en met de steun van het Agentschap Onroerend Erfgoed. Want ook dat vormt de uitdaging: bijzondere aandacht gaat uit naar de conservatie en restauratie van de bestaande gebouwen. Die zijn grotendeels beschermd en moeten samen met nieuwe constructies uitgroeien tot een prachtig ensemble dat de vroegere art-nouveaustijl verenigt met een industriële uitstraling.
Grote erfgoedwaarde
De voormalige site van Confiserie Roodthooft bestaat uit een sierlijke woning met inrijpoort vooraan, met daarachter een breed fabrieksgebouw en een aantal achterliggende stallingen en pakhuizen. Initieel deden ze dienst als margarinefabriek. Albers Creameries werd in 1905 opgetrokken in art-nouveaustijl, zoals heel wat gebouwen in de Lange Leemstraat en omgeving. Pas in 1937 nam de confiserie er haar intrek. In de loop der tijd is er van alles gewijzigd, waardoor veel van de oorspronkelijke architectuur teniet is gedaan. Het origineel zo getrouw mogelijk rehabiliteren is het grote onderliggende doel van het nieuwe woonproject. “We willen de originele art-nouveaustijl en bijbehorende industriële sfeer opnieuw tot leven brengen, zodat de geschiedenis van de site bewaard blijft”, vertelt Anne Gorlé van Patine Architecten. “De site is historisch belangrijk om verschillende redenen. Het verhaal van de boterfabriek en confiserie biedt een extra aanknopingspunt, iets om op voort te bouwen en een nieuwe dimensie aan vast te knopen. Alle gebouwen zijn beschermd, waarbij het woonhuis en het achterliggende fabrieksgebouw sinds 2003 officieel het etiket van monument dragen. Zij vormen de spil van het ontwikkelingsproject, samen met de schouw op het binnenplein, dat een ankerpunt moet vormen voor het toekomstige woonerf.
Woonhuis en fabriekshal
De hele site bestaat uit een gemengd programma van oude en nieuwe structuren. In totaal bestaat het project uit zeven gebouwen met elk hun eigen identiteit. Tussen de gebouwen zorgen publieke en semipublieke zones voor ademruimte. Overal is er groen, ofwel in private tuintjes en groendaken, ofwel in een groenzone langsheen de oude fabriekshal. Daarnaast is het hele gebied voorzien van een grote ondergrondse parking voor zeventig wagens en een ruime fietsenstalling. Binnen die constellatie krijgen het woonhuis en de fabriekshal een prominente plaats. De art-nouveaugevel van de woning bepaalt samen met een smeedijzeren poort het beeld van het toekomstige project. De linkerhelft van het zes traveeën brede gebouw zit onder een plat dak, de rechterhelft onder een steil zadeldak met de nok loodrecht op de straat. Typerend zijn de witte Silezische baksteen en talrijke detailleringen zoals muurankers, lintelen en boterbloemen die verwijzen naar de destijds geproduceerde margarine. Links en rechts van het woonhuis wordt het project bovendien uitgebreid met twee nieuwbouwvolumes. Daarin wordt het principe van de fijn gedetailleerde voorgevel met lichte kleuren en sterke lijnen op een hedendaagse manier geïnterpreteerd, waardoor er een
geïntegreerd straatbeeld ontstaat. Ook binnen wordt het woonhuis in zijn originele staat hersteld. In de tijd van de margarinefabriek bevonden de kantoren zich op het gelijkvloers en waren de private delen op de eerste en tweede verdieping gesitueerd. Die indeling wordt ook na de renovatie gerespecteerd. Beneden wordt plaats gemaakt om te werken, boven bevinden zich twee appartementen, waarvan een duplex. Voorts worden originele art-nouveau-elementen zoals vloeren, wandtegels, plafonds behouden en in ere hersteld. Andere zaken die niet dateren uit de beginperiode, zoals de deuren worden dan weer vervangen, zodat er een mooi homogeen interieur ontstaat. Terwijl de voorgevel van het woonhuis heel gedetailleerd is, vertaalt de achterzijde zich naar een veel rationelere afwerking. Aansluitend op het woonhuis, bevindt zich de voormalige fabriekshal, een langgerekte constructie in rode baksteenbouw. IJzeren lateien versterken de industriële sfeer. Het gebouw bestaat uit een dubbelhoge ruimte en wordt voorzien van extra dakuitbouwen om meer licht naar binnen te halen. Op het gelijkvloers komen kantoren. Daarboven worden op twee niveaus appartementen voorzien. Blikvanger is een vijf meter hoge loft op de bovenste verdieping met een inpandig terras. Ook hier wordt de monumentale afwerking uit de vroege jaren 1900 terug tot leven gebracht. Historische mozaïeken, terrazzovloeren en muurtegels zetten de toon, terwijl groen schrijnwerk van destijds overal herhaald wordt.
Centraal binnenplein
Vanaf de inrijpoort leidt een kasseiweg naar een publiek binnenplein waar de ruwere, industriële baksteensfeer duidelijk wordt. Achter de immense fabriekshal verwijst een schouw naar de vroegere stookplaats. Zij veruiterlijkt mee de geschiedenis van deze plek, terwijl het gebouw waar ze tegenaan leunt een kop geeft aan het plein. Achteraan het perceel bevindt zich een stallingen- en pakhuisvleugel van twee bouwlagen. Ter hoogte van de perceelsgrens worden er drie huisjes ingepland met een zadeldak. Daarvoor situeert zich het voormalige magazijn met drukpersen voor etiketten en verpakkingen. Daar zullen vier grote appartementen en een immense penthouse komen, teruggetrokken van de perceelsgrens. Samen met enkele nieuwe volumes omkaderen zij het centrale woonerf met rode baksteen. “In de Lange Leemstraat zijn er heel wat herenhuizen met heel gedetailleerde, chique voorgevels”, zegt Evelyne Moeneclaey van Bold Architecten. “De achtergevels daarentegen zijn heel nuchter: rode baksteen en rood schrijnwerk. Die kleuren en materialen bepalen het beeld van het binnenplein. Hier wilden we de industriële sfeer van vroeger terughalen. De nieuwbouwvolumes die rond het erf worden ingepland, ondersteunen en versterken die sfeer. En op die manier blijven de boterfabriek en Confiserie Roodthoofd doorsmaken in de architectuur.”
Tekst: Bart De Maesschalck
Foto’s: Evelyne Moeneclaey/raakpunt fotografie
Visualisatie: Nanopixel
Bold Architecten
Straatsburgdok Noordkaai 33 b6 – 2030 Antwerpen – t. 03 605 19 54
Groeningenlei 132c – 2550 Kontich – t. 03 281 13 26
info@bold-architecten.be – www.bold-architecten.be