dmvA Architecten
Fier op een rij
Vier smalle rijhuizen, vier verschillende gevels, waaronder een met een speels kruisjesmotief als verwijzing naar de barokke omgeving. Op de Grote Markt in Mechelen heeft het historisch kader dmvA bewogen tot een innovatief staaltje architectuur. Het is de middelste woning die met het meeste aandacht gaat lopen. Ze schiet boven de aangrenzende panden uit en is qua beeld het opvallendst: een betonnen gordijn met een kruisjesmotief dat een secundaire glasgevel drapeert, als knipoog naar de ornamentiek die overal in de omgeving is terug te vinden. “Een kruisbestuiving van oud en nieuw, letterlijk dan”, glimlacht architect Tom Verschueren van dmvA Architecten. Het Huis van Lorreinen dat het bureau realiseerde op de Grote Markt in thuisstad Mechelen is op zijn zachtst gezegd bijzonder. Het bestaat uit een wit hoekpand en drie aanpalende rijwoningen met elk een andere architectuur en materialisatie. Wat opvalt: de afwerking is inventief en fijngevoelig, de vorm in feite oerklassiek. “De kruisjesgevel met zadeldak vat zo’n beetje de essentie van dit project samen: het geeft een hedendaags elan aan een historische context. Het Huis Van Lorreinen vervangt vier panden die lange tijd stonden te verkrotten op de hoek van de Scheerstraat en de Frederik de Merodestraat. Pas enkele jaren geleden kocht de stad Mechelen ze op in functie van een kwalitatief woonproject. Aan ons werd gevraagd om daar een ontwerp voor te maken: iets dat voldoende in het oog springt, zonder het straatbeeld te verstoren.” De Grote Markt kenmerkt zich door een opeenvolging van smalle monumentale panden. Die fijnmazigheid en verticaliteit wilden de architecten ook terugbrengen in het nieuwe gebouw. David Driesen van dmvA: “De grote vraag was: hoe bouwen we iets dat anders is, maar toch mooi past in de schaal en geest van de historische binnenstad? Een groot gebouw zou altijd vloeken met de omgeving. Uiteindelijk lag de oplossing voor de hand: we hebben de oorspronkelijke perceelindeling en typologie behouden en gereconstrueerd, maar een hedendaagse uitstraling gegeven.”
Eenheid met diversiteit
Elke woning springt uit de band door een eigen esthetiek. Het hoekpand, waar een vastgoedkantoor is gevestigd, werd volledig gerestaureerd en wit gepleisterd. “Vanuit de stad Mechelen kregen we de vraag om terug te keren naar de witte kleur van het oorspronkelijke gebouw. De andere woningen volgen dat patroon, maar zijn wel telkens anders gematerialiseerd. Er ontstaat zo een eenheid met diversiteit”, aldus Tom Verschueren. De gevel naast het hoekpand bestaat volledig uit glas. Daarnaast bevindt zich de kruisgevel in prefab zichtbeton, geflankeerd door een woning die is opgebouwd uit verticale aluminium lamellen, waarvan je bepaalde delen kunt openschuiven. “Zowel de lamellen als het kruispatroon zijn meer dan decoratief. Op een plek als de Grote Markt is er heel wat passage en heb je een façade nodig die het huis enigszins afschermt. Daarnaast wil je de link met het stadsleven niet verliezen. De binnenruimte stopt daarom een halve meter voor de eigenlijke gevelafwerking, die op haar beurt semitransparant is. De uitsparingen filteren het licht naar binnen en brengen sfeer in de achterliggende ruimtes, terwijl een minimum aan privacy toch gerespecteerd blijft.”
Binnenstraat met zwevende terrassen
Hoe trek je voldoende daglicht binnen in hoge smalle woningen die gevangen zitten in de binnenstad? De gearticuleerde voorgevels bieden een eerste antwoord. Een tweede zochten de architecten in de creatie van een binnenstraat tussen de woningen: één kavel werd volledig opengelaten als een semipublieke zone met aan het einde een groene muur. “Langs die binnenstraat kunnen alle bewoners van en naar hun huis”, legt David Driesen uit. “Tegelijk vergroot ze het ruimtegevoel en voorziet ze het hele complex van daglicht. Door zijn ligging had vooral het hoekpand geen goede lichtdoorstroom. Dankzij de opengemaakte kavel trekt elke unit nu zowel vanaf de straatkant als van binnenuit licht binnen.”
De gevels van de binnenstraat bestaan uit prefabpanelen met een noppenstructuur die werden gestapeld in een dambordpatroon. Daartussen zijn zwevende terrassen in wit zichtbeton bevestigd. Verder bestaan ze uit stalen liggers en roosters in strekmetaal die op hun beurt licht doorlaten. Tom Verschueren: “De binnenstraat en de zwevende terrassen structureren en animeren de woonunits. Tegelijk tonen ze je hoe je met moderne materialen zoals beton kunt spelen om ruimte en licht te creëren. De licht gekleurde elementen spelen een belangrijke rol in het welbehagen van de woonomgeving. Ze bepalen mee de beleving van de gebouwen. Bovendien zijn ze enorm handig gebleken tijdens de werf. Met prefab win je tijd en plaats, omdat alles kant-en-klaar geleverd wordt en je minder stockageruimte nodig hebt.”
Flexibele woonunits
Alle gebouwen werden casco afgeleverd en verkocht door de stad. Wat er verder met de leefruimtes gebeurde, lieten de architecten volledig over aan de kopers. Alleen de kruiswoning richtte dmvA zelf in op vraag van de bewoners. “We zijn vooral op zoek gegaan naar de essentie van het wonen zelf”, legt David Driesen uit. “Welke ruimtes zijn onmisbaar in een huis van vandaag? Hoe worden die ruimtes gebruikt? De bewoners kunnen die vragen individueel verder invullen naargelang van hun behoeften en aan de hand van een bouwpakket dat ze meekregen.” Door elke woonunit verticaal op te bouwen, ontstaat er een stapeling van functies. Voor die aanpak haalde dmvA inspiratie uit Japan, waar compact wonen al langer een trend is. Tom Verschueren: “Dit project toont hoe je op een kleine oppervlakte toch een maximale beleving kunt hebben. Een woning hoeft niet groot te zijn om kwaliteit te bieden. De optimale interactie tussen binnen en buiten maakt dat je met minder ruimte toch even gelukkig bent.”
Tekst: Bart De Maesschalck
Foto’s: Sergio Pirrone