Reid Senepart Architecten – Atelier Lievois
De architect als beeldhouwwerker
Ontwerpen is creëren maar ook sculpteren. Dat geldt zeker voor dit project waarbij Reid Senepart Architecten vanwege het veeleisende programma en het bijzondere perceel bijna ambachtelijk naar insnedes zocht in het grote volume om architectuur te realiseren die boeiend en interessant is. Het heeft wat voeten in de aarde gehad maar uiteindelijk zijn ze er op die manier in geslaagd een sculptuur in het landschap te plaatsen.
Reid Senepart Architecten leerde de bouwheer, een interieurarchitect en projectontwikkelaar, kennen tijdens een gemeenschappelijk project. Hij had hen aangezocht voor een high-end appartementsgebouw in Dendermonde. Tijdens dit proces, waar het goed klikte tussen beide partijen, liet hij bijna terloops vallen of ze ook even naar zijn eigen project wilden kijken. “Hij had een stuk bouwgrond gekocht in een mooie landelijke omgeving. Maar het meest interessante eraan was het perceel zelf. Gelegen in een S-bocht knapten velen er op af omdat ze de mogelijkheden niet zagen van dit ‘restperceel’. Ons sprak het net aan want in tegenstelling tot de andere gebouwen in de straat die netjes op de rooilijn lagen, kon je hier wel een gebouw met vier volwaardige gevels realiseren. Terwijl je in de meeste gevallen een eerder gesloten voorgevel, een open achtergevel en, vanwege de aanwezigheid van buren, twee bijna ‘vergeten’ zijgevels hebt. Omdat zij het hoekperceel hadden en wel achteruit mochten schuiven, was het een verademing om nog eens vier volwaardige gevels te krijgen.”
Een andere troef van het perceel is de verheven positie. Het ligt namelijk iets hoger dan de straat en biedt daardoor mooie doorzichten. Het zorgt ook voor een speciale benadering omdat je de woning al van ver ziet opdoemen. Neem daarbij de uitdrukkelijke wens van de bouwheer om wat maximaal bij deze verkaveling toegelaten was te bebouwen en dan weet je dat er weinig manoeuvreerruimte over blijft voor de architect. “Bovendien wou hij bovenop de twee bouwlagen eigenlijk nog extra ruimte waardoor er ondergronds een volwaardige bouwlaag bijkwam. In het zoeken naar zichten en interessante architectuur vertrek je doorgaans van het maximale maar neem je er vervolgens stukken uit of je gaat verfijnen. Het is een vorm van sculpteren. Maar hier was die ruimte echt beperkt, bijna onbestaande. De grote uitdaging voor ons was dus om met minimale en spitsvondige ingrepen het maximale volume niet op een doos te laten lijken en interessant te maken.”
Reid Senepart Architecten vertrok daarvoor vooral vanuit de prachtige zichten die intrinsiek aanwezig waren. Een gevolg daarvan is bijvoorbeeld de positie van de badkamer op de verdieping die aan de straatzijde ligt met het vrijstaande bad net achter het raam waardoor je over de straat op de velden kijkt. Het sculpteren zelf was ditmaal geen zaak van meters maar van centimeters. “Eens we het volledige programma erin hadden gekregen, gingen we op zoek naar de mogelijkheid tot insnedes. En dan spreken we in dit geval over maximaal 80 cm die we hier en daar konden missen. Die zie je aan de keuken en op de verdieping. Verder hebben we enkele effecten aangebracht om de verticaliteit te verdoezelen. De keuze voor een fijne langwerpige baksteen en het accentueren van horizontale lijnen is er daar één van.” De verheven positie was voornamelijk een voordeel. Met behulp van een keermuur is de toenadering met de wagen daardoor ook niet al te vreemd want door dit speciale perceel rijd je anders eigenlijk je tuin in. Door de aanwezigheid van twee straatzijdes ligt ook het zwembad in principe vooraan maar ook daar werd van de hoger gelegen positie gebruik gemaakt om de privacy en inkijk te vrijwaren. De functie van de kelderverdieping – in opzet een gastenverblijf met toilet, badkamer en extra slaapkamer dat nu vooral dienst doet als ontspanningsruimte met fitness en gameroom – zette zowel bouwheer als architect ertoe aan om hiervoor een aparte toegang te voorzien. Die ligt voor de woning en daar maakte Reid Senepart Architecten gebruik van om middels een grote patio daglicht binnen te trekken. Hetzelfde geldt voor de glazen loopbrug in de tuin die als lichtschouw functioneert. De technische koker wordt dan weer over de hele woning doorgetrokken. Op het gelijkvloers zit daarin enerzijds de keukenwand en anderzijds het haardmeubel, op de verdieping zijn het inbouwkasten in de gang die de slaapkamers van elkaar scheiden en waarlangs de schouw van de haard passeert. Telkens hebben ze zowel dus een constructieve functie als dat ze een roomdivider zijn en de circulatie verdelen. In het plan werd daar alles aan opgehangen.
De woning zelf is in alle opzichten atypisch en op maat van de bewoner. Dat komt vooral tot uiting in de overgedimensioneerde ruimtes. Het begint al met het toilet naast de inkomhal. Op uitdrukkelijke vraag van de klant een grotere ruimte dan je zou verwachten en dat wordt doorgetrokken in de leefruimtes en dan vooral in de zithoek. Die ligt twee tredes lager en beslaat in feite twee zitzones, één met loungezetel en een extra salon met zeteltjes op de hoek aan de tuinzijde van waaruit je laag op de tuin en de achterliggende velden kijkt. De keuken die door de kleine insnede iets teruggetrokken ligt en waardoor je er buiten door de minimale luifel beschutting geniet, mondt niet traditioneel uit in een berging maar in een volwaardige bar. Ook de bovenverdieping die je bereikt langs een zwevende trap, kent ruime kamers – één master bedroom en één kinderkamer – maar vooral een heel ruime dressing die vanwege de zitbank waar die in uitmondt bijna aan een winkel doet denken. In de badkamer erachter kijk je niet alleen vanuit het bad aan het raam naar buiten maar ook in de douche gebeurt dat dankzij een glazen wand waardoor je over de trapzone door een raam terug naar buiten ziet. Dat kan in deze ruimte dus in twee richtingen. Of hoe er werkelijk tot in het kleinste detail nagedacht is over die doorzichten.
In materialisatie viel de keuze voor de gevels dus op baksteen, vooral vanwege de duurzaamheid, degelijkheid en het horizontale effect, in combinatie met zwart aluminium schrijnwerk en glas. De baksteen, van Randers Tegl, werd in deze bleke uitvoering voor het eerst toegepast. Zonder referentie is dat voor een architect altijd toch even bang afwachten maar al snel werd duidelijk dat hij door zijn lengte en nuance het vooropgestelde effect behaalde: de horizontaliteit benadrukken en het geheel karakter geven. De aluminium kokerprofielen werden door Reid Senepart Architecten uitgetekend en door de leverancier van de ramen op maat gemaakt. Dat laat toe dieper te kunnen werken dan de standaard aluminium profielen. Of bijvoorbeeld een lange verticale glazen uitsparing te voorzien ter hoogte van het toilet. Zowel boven als beneden werden die toegepast op ruimtes die wel licht maar ook privacy vereisen. In combinatie met de zwarte raamkaders ontstaan op die manier bijna zwarte vlakken in het volume en die helpen de nadruk leggen op de sprekende baksteen. Andere accenten die werden toegepast zijn het verlijmen van glas ter hoogte van de badkamer als tegenbeweging van wat boven gebeurt aan de dressing waar het raam lichtjes is teruggetrokken.
Het is een huzarenstuk geweest om in dit geval aan architectuur te doen maar net daarom en doordat de bouwheer meteen mee was en hen in hun ontwerp volgde, is dit project voor Reid Senepart Architecten heel waardevol. “We zijn vooral heel tevreden dat we er toch in geslaagd zijn om in een volume dat op zich log is en elegantie mist via kleine en subtiele ingrepen interessante architectuur te creëren. En het moet gezegd: als je nu de straat nadert en de woning in de verte ziet opduiken, dan mag deze sculptuur best gezien worden. Daar zijn niet alleen wij maar vooral de bouwheer ook heel tevreden over en dat is tenslotte het ultieme doel.”
Tekst: Sam Paret
Foto’s: Nick Cannaerts