BASIL architecture
Hoewel het vanwege de coronapandemie even moeilijker is, is de hoofdzaak van kunst nog steeds mensen verbinden. Verbinding staat ook centraal in het nieuwe kunstencentrum ArtA’A in Aalter. En met een door de gemeente aangekochte casco ruimte als vertrekpunt was dat nochtans allerminst een evidente oefening voor BASIL architecture. De situatie waarin de bestaande en voordien afzonderlijke bibliotheek en academie zich bevonden, was al langer een doorn in het oog van de gemeente Aalter. Als oplossing zagen zij mogelijkheden binnenin een grotere ontwikkeling van assistentiewoningen en appartementen rond het station. Een casco volume van vier verdiepingen, goed voor 4000 m2, omvormen naar een kunstencentrum waarin zowel bibliotheek, academie als cultureel infopunt verenigd zijn en waarboven zich drie verdiepingen met serviceflats bevinden; ziedaar de enorme uitdaging die het winnende architectenbureau wachtte.
De eerlijke benadering van BASIL waarbij alle pijnpunten werden opgelijst – met daaraan gekoppeld mogelijke oplossingen – overtuigde het gemeentebestuur. Robin Van Beveren: “Voor ons extra fijn nieuws omdat we op het moment van de bekendmaking pas een half jaar in Aalter waren gevestigd. Het klopt dat we direct zijn geweest in het aanbrengen van pijnpunten die wij zagen in het aspect van een casco gebouw dat niet voor die functie is ontworpen. Maar in tegenstelling tot anderen zagen we het tegelijkertijd wel haalbaar en gingen we de uitdaging graag aan. We hebben heel snel geschakeld wat ons toeliet in de ruwbouwfase van het casco gebouw nog enkele zaken aan te passen. Ingrepen die zowel ons als de opdrachtgever goed uitkwamen. Op die manier konden wij meer ruimtelijkheid creëren en voor hen was het een nuloperatie; we zorgden ervoor dat eventuele duurdere ingrepen gecompenseerd konden worden door andere optimalisaties.”
De beschikbare ruimte in het gebouw bestond uit het gelijkvloers en de +1 met daarnaast twee kelderverdiepingen. Ermee rekening houdend dat klaslokalen daglicht moeten genieten, werd een deel van de puzzel reeds ingevuld. Kleinere academielokalen en die van de beeldende kunsten zijn dus op de +1 voorzien. Maar BASIL wou uiteraard niet werken met een gebouw waarvan de helft donker en ondergronds was. Lorenzo Deceuninck: “Vandaar onze keuze om op strategische plaatsen lichtkokers te laten uitsparen. Bij het auditorium dat twee verdiepingen (-1 en -2) beslaat, gaat het om een volledige vloerplaat. Een andere uitdaging die het casco gebouw vormde, was dat het eigenlijk uit een bos van kolommen bestaat. Die betonstructuren hebben we in hun brutaliteit gelaten en ze zoveel mogelijk laten opgaan in het interieur door er de rest op af te stemmen. Op de wanden ertussen is een krasbestendige schilderstechniek aangebracht in dezelfde kleur, de vloeren zijn in beton gepolierd en ook de plafonds zijn voorzien van geluidsabsorberende isolatie.”
Akoestiek is een belangrijk aandachtspunt, zeker in een gebouw met nog andere functies zoals woonunits. De muziekschool is open tot 21u en het volledige orkest moet kunnen oefenen zonder de rest van het gebouw te storen. Vandaar dat de meest luidruchtige muzieklokalen in de -1 zijn voorzien. Voldoende beperkingen dus maar dat motiveerde BASIL alleen maar om nog verder te gaan. “Naast al die beperkende factoren vonden wij het immers belangrijk om een huis te creëren waar iedereen welkom was en geprikkeld wordt. Daar hebben we sterk op ingezet en is een bijkomende reden waarom we de wedstrijd gewonnen hebben. Klassiek vind je academies vaak achter gesloten deuren en zijn bibliotheken eerder saaie, stille en gesloten ruimtes. Dat wilden wij ten allen tijde vermijden. Meteen poneerden wij dat alle lokalen visueel bij de gang betrokken moesten worden om interactie te creëren. Iedereen die door het gebouw loopt moet immers kunnen zien, voelen en horen wat er gebeurt om op die manier misschien getriggerd te worden om zelf deel te nemen.”
Dat realiseerde BASIL met grote glaspartijen en een Engelse koer die extra daglicht in de kelderverdieping werpt. De monumentale trap zonder steunpunten brengt je vanop straat meteen in de muzieklokalen op de -1 en dient enerzijds als vluchtweg maar kan tegelijkertijd als tribune dienen tijdens kleine performances in de buitenlucht van deze patio. Voor zij die binnen wachten tot hun les start, zijn er zitplaatsen voorzien in de grote raamopeningen. Het maakt van de gang een deel van de buitenruimte in een oase van licht. Ook de bibliotheek is aangepast aan de noden van vandaag en is zeker geen stille bibliotheek. “Er zijn stille hoeken voorzien maar de jeugdbibliotheek hebben we bewust apart op de -1 gestoken en behalve met de trap kan je die ook via een glijbaan bereiken. Die speelse benadering triggert extra bezoekers die anders misschien nooit naar de bib zouden gaan. Ook de kleurstelling – drie volledig gele kamers – en de toevoeging van een gaming corner bewerkstelligen ons vooropgestelde doel. Het feit dat bibliotheek en academie samengevoegd werden hebben wij dus aangewend om via het ontwerp bewust mensen te mengen.”
De aanwezige lichtkokers in het gebouw versterken dat nog. Vanop elke verdieping heb je ergens wel zicht op een bovenliggende of onderliggende verdieping waardoor je nieuwsgierigheid wordt gewekt. Hetzelfde geldt voor klassen die uitkijken op het auditorium. In het auditorium is immers een groot raam voorzien dat indien gewenst kan worden verduisterd. Deze volledig zwarte ruimte springt verder in het oog dankzij de kleurrijke zitbanken. Geen aparte theaterstoelen voor het publiek maar lange banken waarbij de aparte zitjes gesuggereerd worden door een kleur of stofnaad geïnspireerd op de textielkunst van de Duitse Anni Albers. Wanneer je enerzijds naar transparantie streeft, weet je dat omwille van de functies van het gebouw anderzijds hard moet inzetten op akoestische maatregelen. Alle muzieklokalen zijn dan ook opgevat als een box in een box. Zowel onder, boven als opzij is er bijgevolg geen enkele akoestische hindernis, enkel vooraan waar ze uitgeven op de gang is er bewust (minimale) geluidsoverdracht. In materialisatie was de buitengevel uiteraard op voorhand bepaald. BASIL wist wel een accent in messing toe te voegen waardoor het zich onderscheidt van de naburige gebouwen. Hetzelfde vind je terug in de gevelafwerking van de patio. Messing wordt binnenin ook doorgetrokken in bepaalde accenten zoals deuren, krukken, trapleuningen en signalisatie. “Niet alleen om kleur toe te voegen, het refereert naar de koperblaasinstrumenten van de academie en is bovendien een legering die bacteriedodend werkt. Niet onbelangrijk in de huidige tijden. In kleurzetting hebben we geopteerd om een monotone grijze kleur doorheen het hele gebouw te gebruiken omdat het past bij de betonstructuur. Anderzijds hebben we consequent met accentkleuren gewerkt om duidelijkheid te scheppen. Zo zijn sanitaire ruimtes compleet blauw geschilderd, rood voor alles wat met brand heeft te maken, alle deuren naar informatieve en publiek toegankelijke ruimtes werden groen gekleurd. Ook alle meubilair zoals de stalen rekken op maat in de jeugdbib, de L-vormige rekken in de volwassen bib die bewust laag werden gehouden zodat je erover kan kijken en de signalisatie met een speciaal voor het kunstencentrum ontworpen lettertype zijn door ons in samenspraak met de producent gerealiseerd. Zeker in de inkomhal mocht er een eyecatcher zijn: de natuurstenen wand met daarin een deur en een raam in messing vervult die opdracht met verve. We mochten ver gaan in dit dossier en dat heeft geleid tot een concept dat zelfs buiten voelbaar is in de omgevingsaanleg, onder meer met de luifel – in de vorm van een geplooid vliegertje uit papier – waar ze onder kunnen schuilen of een boek lezen.” Maar het absolute pronkstuk van het kunstencentrum is onzichtbaar en dat is het state of the art slimme technologische communicatiesysteem dat volledig autonoom wordt gestuurd. Als één van de twee smart cities in Vlaanderen wou Aalter zeker op dat vlak vooruitstrevend zijn. Een basisinstelling laat zelfs een leek toe het intelligente auditorium – maar ook alle muzieklokalen – met touchscreen te gebruiken zonder aanwezige technieker en in de gewenste opstelling. Een overkoepelend intelligent systeem meet bovendien voortdurend alle parameters van elke ruimte en stuurt bij indien nodig. Met bovendien een BEN-normering mede dankzij geothermie en PV-panelen is dit kunstencentrum volledig klaar voor een duurzame toekomst. Het mag duidelijk zijn dat Aalter, na jaren van vruchteloos zoeken naar oplossingen voor de bibliotheek en academie, alles uit de kast heeft gehaald en mede dankzij BASIL eindelijk de puntjes op de i heeft gezet.
Tekst: Sam Paret
Foto’s: Giulia Frigerio