SMAK Architects
Als je het met Mathias Kerremans over architectuur hebt, komt zijn tijd in Londen zeker ter sprake. De Belgische architect trok er twintig jaar geleden heen. Hij Hij ging er aan de slag bij Richard Rogers Partnership. Daar werkte hij onder andere mee aan het ontwerp van het Antwerpse Gerechtsgebouw, een inmiddels iconisch project dat meerdere prijzen in de wacht sleepte. Nadien zou hij zich een tijdlang bij Foster & Partners vervoegen tot het gezinsleven hem rond 2010 terug naar België riep. Kerremans vond onderdak bij B2ai in Brussel, werd er hoofd van de ontwerpafdeling en startte in de marge zijn eigen kantoor SMAK Architects, dat sinds twee jaar op volle toeren draait. “In 2018 is voor mij alles in een stroomversnelling geraakt met de oplevering van het College Onze-Lieve-Vrouw ten Doorn in Eeklo”, vertelt hij. “Een kleine acht jaar geleden won ik samen met het Londense VHH Architects een wedstrijd in het kader van Scholen van Morgen. VHH is een specialist in scholenbouw, terwijl ik heel wat ervaring had opgedaan met grote internationale projecten. Die match bleek ideaal, gezien de omvang en ambitie van het project. Er werd gevraagd een masterplan uit te werken voor een reusachtige schoolsite van meer dan 5 hectare. Aan de hand van een aangepast landschappelijk ontwerp en de reorganisatie van enkele gebouwen wilden we niet enkel de school, maar de volledige buurt nieuw leven inblazen.”
“Waardevolle architectuur draait om meer dan de gebouwen. Waardevolle architectuur faciliteert de manier waarop we samenleven”, verduidelijk Mathias zijn visie. “Ze versterkt sociale interactie en cohesie, iets wat in onze individualistische maatschappij van steeds groter belang wordt. Die gedachte staat ook centraal in Eeklo, waar de architecten de rol van de school veel breder zagen dan het louter pedagogische. De hele site werd aangepakt om ontmoetingen binnen en buiten het schoolgebeuren te stimuleren.” Ankerpunt is de nieuwe sporthal, die door haar opvallend gearticuleerde gevel een gezicht geeft aan de site. Het gebouw, een balkvolume op V-kolommen, haalt zijn expressiviteit uit alternerende aluminium cassettes die compleet breken met de rationale baksteenarchitectuur errond. Voor het gebouw is een groot entreeplein aangelegd, dat niet enkel leerlingen in de school inviteert, maar de schoolomgeving ook verankert in de stad. “Hier ontmoeten de buurt en de school elkaar”, legt Kerremans uit. “Het entreeplein is bedoeld om informele contacten in de hand te werken, waarbij de sporthal ook ingezet kan worden voor andere activiteiten buiten de schooluren. Ik vind het de taak van een architect om opportuniteiten te vinden die mensen bij elkaar brengen en connectie te maken met de plek waar ze leven. De school in Eeklo vormt vanuit dat standpunt zowat het archetype van het soort projecten dat ik met SMAK Architects verder wil uitbouwen. Het laat zien dat een gebouw verder kan reiken dan zijn primaire functie. Ik geloof dat degelijke architectuur het potentieel heeft om een betere buurt of stad te creëren. Niet alleen vandaag, maar ook op langere termijn. We moeten niet alleen nadenken over hoe het leven nu is. Wat er gebeurt met een gebouw als het zijn functie verliest, is minstens even belangrijk. In Anderlecht bijvoorbeeld bouwen we momenteel een scholencampus verweven met een residentieel programma, dit bovenop een bedrijvenzone. In Diegem komt er straks een campus aan waarin wonen wordt gecombineerd met hotel- en kantoorfuncties. Gebouwen met een gemengde bestemming, waar een mix van mensen kan verblijven, waar werken, wonen en vrije tijd samenkomen. Dat is de toekomst.”
Het domein van het College Onze-Lieve-Vrouw ten Doorn reikt van de oorspronkelijke kerk- en kloostergebouwen in het stadscentrum tot aan het Meetjesland. De school zelf was doorheen de tijd gestaag gegroeid door de samenvoeging van terreinen en schoolgebouwen. “De hele campus was een weinig coherent lappendeken geworden zonder eigen identiteit”, vertelt Kerremans. “Verschillende gebouwen uit verschillende periodes stonden er naast elkaar, waarvan er enkele in bedenkelijke staat verkeerden. Onze opdracht bestond erin weer een eenheid tot stand te brengen. Sommige gebouwen zouden we slopen, andere renoveren vanwege de beschermde status. De nieuwe sporthal en een aansluitende nieuwbouwvolume vormden een eerste fase in dat traject. Nadien hebben we de rest van het domein aangepakt, met een belangrijke focus op de restauratie van de school Dullaert en het landschapsontwerp.” Centraal op de site bevindt zich een gigantische Engelse kloostertuin, die nog steeds grotendeels intact is. Vandaag fungeert die als koppelteken tussen de verschillende scholen, maar tegelijk biedt hij een doorgang vanaf de stad naar de rest van het Meetjesland. “De sporthal alleen was niet voldoende als verbindend element tussen school en stad”, legt Kerremans uit. “Om het contact tussen de mensen van de stad te stimuleren, waren verdere ingrepen nodig. Een aantal gebouwen is afgebroken om een doorgang te creëren die de overgang verbetert tussen de diverse ruimtes en routes op de site. Die doorgang verbindt de hele Campus, wat de grote kracht van het masterplan etaleert: de gescheiden leefwerelden van het algemeen secundair en beroepsonderwijs worden opgeheven, terwijl de school zich ook openstelt voor de gemeenschap. De tuinomgeving is een doorwaadbare plek geworden, zowel voor de schoolgaande jeugd als voor de stadsbewoners. Vooral ’s middags is het prachtig om te zien: leerlingen die hun boterhammen opeten onder de oude bomen, terwijl passanten ongestoord hun weg naar de markt verder zetten.
Tekst: Bart De Maesschalck
Foto’s: Philippe Van Gelooven