Veld K Architecten
Restricties leiden tot creativiteit, zeker in dit woningproject van Veld K Architecten. Een beschermd dorpsgezicht waardoor Monumentenzorg mee aan tafel schuift, een opgelegd rood-bruin materialenpallet en een hoekperceel aan een rondpunt, dan lijkt er nog weinig speelruimte voor de architect. Bovendien rees de vraag naar hedendaagse architectuur binnen deze verkaveling, contradictorisch aan de landelijke context waarin we ons bevinden. Ondanks alles ging Tom Van de Kerckhove, architect en medezaakvoerder van Veld K Architecten, de uitdaging graag aan. Dat leidde al snel tot de archetypische vorm die hij vervolgens tot het uiterste ging uitpuren. Veld K Architecten werd in 2019 opgericht door architecten Mathieu Van de Velde en Tom Van de Kerckhove. Met hun tienkoppig team realiseren ze uiteenlopende projecten, gaande van interieur tot residentieel, KMO en ontwikkeling. Deze diversiteit is een bewuste keuze. Zo werkt Veld K Architecten steeds op maat van de opdracht en locatie. De woning te Damme, die hier in de kijker staat, is daar een zeer mooi voorbeeld van.
In de buurt van het middeleeuwse Damme vond de bouwheer een perceel in de schaduw van een 19e-eeuws neogotisch kloostercomplex dat vandaag een basisschool herbergt. Het dorp is rond dit unieke klooster gebouwd. Deze prominente plaats zorgt ervoor dat het hele gehucht onder beschermd dorpsgezicht valt. Dat wil zeggen dat Monumentenzorg bij elk bouwproject betrokken wordt en dat er contextgebonden materialen opgelegd worden. In dit geval rood-bruin genuanceerde materialen. Tom Van de Kerckhove: “Aan de overzijde van het perceel ligt dan ook nog eens een 16e-eeuws beschermd hoevecomplex inclusief boomgaard. Een bijzondere setting dus om in te ontwerpen. Dat gebeurde in nauw overleg met Monumentenzorg. Het perceel zelf lag in een verkaveling waarvan de voorschriften een historiserende architectuur verboden. Met andere woorden: we moesten iets ontwerpen met landelijke materialen, maar dat er niet landelijk mocht uitzien. In deze context iets hedendaags ontwerpen, was voor ons dus zeker een uitdaging.”
Tom startte met het creëren van een aantal zichtlijnen. Zo was de oriëntatie met het zuidwesten voor de tuin gunstig. Van daaruit is er in de verte zicht op Damme dankzij de onderbroken populierenrij die Napoleon destijds doorvoerde. Anderzijds wou hij ook een zichtlijn naar het dorp en de kerk en er was het mooie zicht op de boomgaard van het hoevecomplex. “Van daaruit ben ik vertrokken voor het ontwerp van deze eengezinswoning. Uiteraard rekening houdend met de randvoorwaarden, het budget, het programma en de vorm van het perceel, dat geen mooie rechthoek is zoals bij de buur, maar aan de voorzijde schuin is afgesneden. Simpel gezegd, heb ik die schuine zijde achteraan gekopieerd, waardoor ik daar op de verdieping het zicht op de kerktoren in Damme vat. Daaraan koppelde ik een slaapkamer, want het volledige nachtgedeelte bevindt zich op de verdieping. Het ontwerpproces kwam mede door de strenge voorschriften eigenlijk vrij snel tot stand. Het kan verlammend werken of je creativiteit kan er net door gestimuleerd worden. Bij mij was het tweede van toepassing en zo kwam de hoofdvorm snel tot stand.”
Voor de architectuur zocht Tom naar iets wat karakter uitstraalde en paste in de omgeving. Het moest wel een hedendaags volume zijn. Strakke, moderne architectuur met een plat dak beantwoordde niet aan die vraag. “Dus kwam ik toch al snel uit bij het archetype van een woning bestaande uit een bouwlaag met een hellend dak. Maar ik besloot dat archetypische volume uit te puren door de zorgvuldig gekozen tegelpan helemaal tot beneden door te trekken. In functie daarvan zijn er geen zichtbare dakgoten. Zelfs de schouw hebben we volledig losgetrokken van de woning. En toch valt het van heinde en verre op dat het om een woning gaat door het effect met de tegelpannen en de schoorsteen.”
Door die ingrepen is de huid van de woning heel puur. Er ontstaat een geborgen cocon waarin de bewoners zich na een dag hard werken in alle rust kunnen terugtrekken. Het volume was voor de architect dus heilig. De enige bijkomende ingrepen zijn de dakkapellen die er bovenop werden geplaatst, en enkele insnedes die in deze schil zijn gemaakt. Enerzijds dienen deze logischerwijze voor ramen omwille van de zichtlijnen en de lichtinval. Anderzijds creëren deze insnedes een terras aan de keuken achteraan, een dakterras bij de master bedroom op de verdieping en een overdekte inkom, die bijdraagt aan een betere leesbaarheid van de voorgevel.
De invulling van het programma groeide eveneens op organische wijze en volgde uit de oriëntatie. Aan de noordzijde zit een bureauruimte, ideaal vanwege het zachte witte licht en het weinige directe zonlicht. Om dezelfde redenen situeerde Tom daar ook de drie kinderkamers op de verdieping. Het daggedeelte met keuken, eethoek en zithoek oriënteerde hij volledig naar de tuin. De twee terrassen die hij voorzag, spelen ook in op de oriëntatie en hebben elk hun eigen sfeer: een zuiderterras, dat zich aan de keuken achteraan bevindt, en een aan de oostzijde, palend aan de eetkamer, of een ochtend- en avondterras zo je wil. De eerste is heel open richting de tuin, de tweede is meer gecapteerd in het groen. Het dakterras boven brengt dan weer licht binnen in de nachthal en via een klein raam opzij ook in de grote slaapkamer. “Dat laatste lijkt misschien een detail maar daardoor vang je de ochtendzon. Het dakterras zelf biedt een zicht op de boomgaard bij de beschermde hoeve en op het dorp. Ernaast en eveneens aan de oostzijde bevindt zich de gemeenschappelijke badkamer waar de ochtendzon ook mooi binnenvalt. De zon laat mensen genieten en geeft energie. Ik wou een woning creëren die de bewoners toelaat met de zon te leven, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat.”
De archetypische vormgeving van de woning wordt versterkt door eenzelfde materiaalgebruik dat bovendien volledig beantwoordt aan de opgelegde normen. Hierdoor gaat de woning mooi op in zijn omgeving. Nergens geldt het adagium ‘what you see is what you get’ meer dan hier. De bruine Normandische tegelpan bepaalt het volledige uitzicht. Het heeft cachet en versterkt de hedendaagse architectuur en de speelse belijning, onder meer dankzij de asymmetrische dakhellingen. De architect koos deze tegelpan, waarbij drie formaten door elkaar werden gebruikt, omwille van het tactiele. De pan heeft een lichte korreligheid en zorgt voor een zekere aaibaarheid in de architectuur. De uithollingen in deze schil zijn dan weer afgewerkt in een donker gebeitste beplanking en de dakkapellen en ramen in antraciet aluminium. Daardoor trek je die ingrepen ook in materialisatie los van het hoofdvolume. Ook de schouw tot slot houdt zich afzijdig van het archetypische volume. Als een campanile toren vormgegeven en opgebouwd uit een rood-bruine recuperatiebaksteen, lijkt ook die te genieten van het schouwspel.
Het materialenpallet binnen ligt in dezelfde toon als buiten. Er is dus geen bruuske breuk met buiten. Eveneens is er voor natuurlijke materialen gekozen, zoals hout (eik naturel) voor de trap, pivoterende deur en keuken en terrazzo met een lichtbruine tint als vloerbekleding. Het kleurenpallet van buiten is dus ook binnen aanwezig, maar dan iets zachter en minder donker. Ook de groenaanleg stelt zich ten dienste van de woning en laat die nog meer tot zijn recht komen. De eerder strakke woning contrasteert met de wolkvormige en glooiende hagen. Anderzijds speelt de tuin ook maximaal in op de omgeving. Zo is de haag langs de oostzijde haaks en organisch aangeplant om doorzichten te laten naar de boomgaard waardoor het bijna lijkt alsof de tuin erin overgaat. Via andere hagen en meerstammige bomen worden de huizen in de omgeving gebufferd. Met een terras dat vrij ver naar achteren doorloopt, nodigt de architect de bewoners uit om ook eens vanop afstand de eigen woning te bewonderen. Zo krijg je diverse sferen in beleving. “De link met de omgeving vond ik heel belangrijk. En los van het feit dat de woning op zich een cocon is, blendt het heel mooi in zijn omgeving. Door zo contextgebonden te werken, krijg je de indruk dat de woning, ondanks de hedendaagse vorm en de losgetrokken schoorsteen, er thuishoort. Net zoals de beschermde hoeve en het kloostercomplex heb je het gevoel dat deze woning er al lang staat. Die dualiteit vind ik geslaagd en is meteen ook de sterkte van dit project.”
Tekst: Sam Paret
Foto’s: Fotograaf Florian