BEE Architect

Eind jaren ’60 was de oude wijk Grognon in Namen onbewoonbaar verklaard en werd de site met de grond gelijk gemaakt. Sindsdien gaapt er een grote leegte. Dertig jaar later organiseerde de stad al eens een ontwerpwedstrijd, maar de inwoners van Namen keurden het winnende project af. Nog eens twintig jaar later ontwierpen BEE Architect, 3XN en JNC International een openbare ruimte met esplanade langs de Maas. De grote leegte is weg en verzoent de Namenaar – eindelijk – met hun geschiedenis.

Meer landschapsarchitectuur dan architectuur
Philippe de Menten van BEE Architect omschrijft het concept als volgt: een openbare ruimte met een groene gordel waarin iedereen z’n eigen plekje kan vinden én die gebouw en landschap samenbrengt. Het resultaat is daarom eerder een combinatie van architectuur en landschapsarchitectuur. Het trio creëerde een kwalitatieve leegte met respect voor de publieke ruimte. Gezien de gevoeligheid van de site bleek de Namenaar die insteek te waarderen. Alle inwoners van de stonden dan ook unaniem achter de winnaar.

Nieuw knooppunt
Het project op de zogenaamde site La Confluence – daar waar Maas en Samber samenkomen – blijkt vandaag een heus knooppunt. De fiets- en voetgangersbrug Enjambée is in volle aanbouw en moet straks het stadscentrum, de deelgemeente Jambes en de Grognon-site op een veilige en aangename manier met elkaar verbinden. Bovendien komt er een herinrichting van het verkeer en een ondergrondse parkeergarage van vier verdiepingen.

De link met de Maas vernieuwen
Om de link tussen de openbare ruimte en de Maas te garanderen, is de gewestweg naast de waterloop opnieuw hertekend. Net na het Waals Parlement draait de weg een rotonde op. Zo ontstaat er een grote driehoek waarvan de langste zijde in verbinding staat met de Maas en waar ook de fiets- en voetgangersbrug ligt. Die strategische keuze om de stad met het water te verbinden past in de nieuwe visie op verstedelijking. Historisch gezien hebben steden hun water vaak links laten liggen. Ook Namen. Daarom was het een uitdaging om een positieve connectie te vinden met Samber en Maas. Beide waterlopen zijn intussen al even gesaneerd en ook de overstromingen zijn onder controle.

Open ruimtes begrenzing de open ruimte
De klassieke opvatting van een plein is een open ruimte met gebouwen die het plein begrenzen. Het Grognon-project is in dat opzicht anders. Hier is de open ruimte begrensd door twee open ruimtes: enerzijds de Maas, anderzijds de gewestweg en de Samber. De architecten en landschapsarchitecten stelden daarom een groene gordel voor om de rijweg te camoufleren. Die brede strook zorgt bovendien voor een zachte barrière die verandert op het ritme van de seizoenen. De stad krijgt zo opnieuw een stukje groen mee. Iets wat ze graag zagen gebeuren aan de bekende citadel: die kijkt uit over de nieuwe groene site. De groene gordel speelt bovendien met verschillende hoogtes. Onderaan aan de kades sluit ze aan op de Maas om daarna terug te stijgen naar het stadspaviljoen. Dat kreeg trouwens de toepasselijke bijnaam het nest – NID: Namur Intelligente et Durable. Door de trappen die aan de Maas vertrekken lijkt het paviljoen op te stijgen uit het water. Tegelijk zorgt dat niveauverschil ook voor een nieuw uitkijkpunt over de stad Namen: je ziet het Waals parlement, het citadelpark en beide rivieren die samenvloeien.

Esplanade loopt binnen door
De esplanade zorgt voor een enorme ruimte waar je klein en grote events kan organiseren. De gebogen en inspringende wanden en niveauverschillen geven bezoekers bovendien een eigen hoekje. Die modulaire aanpak zorgt dat elke bezoeker zich de ruimte kan toe-eigenen. De esplanade loopt met een lange bocht rondomrond verder in het gebouw. Eén enkele beweging verenigt zo een volledige site.

Mineraal en natuurlijk
Het idee achter La Confluence is in feite het contrast. Tussen een minerale en organische aanpak van ronde wanden, verschillende niveaus in beton en een rijke begroeiing. Maar ook het contrast tussen betonnen sluiers binnen en plafonds in een goudkleurig metalen gaas. Die open en uniforme architectuur maakt het makkelijk voor bezoekers om zich te oriënteren, maar tegelijk vraagt die soberheid ook om technisch vakmanschap.

Maas verwarmt het gebouw
Het duurzame aspect van dit gebouw zit in de energie die het uit het water van de Maas haalt. Er is een warmtepomp aangesloten op de rivier. Dat systeem brengt het water via een warmtewisselaar in een gesloten circuit en verwarmt zo het gebouw. In de zomer draait het proces om en gebruikt het gebouw het water van de Maas om alles af te koelen.  Verder blaast een ventilatiesysteem frisse lucht het gebouw in langs micro-geperforeerde leidingen. Het gebouw is goed geïsoleerd om warmteverlies te beperken, maar toch zorgt het vele glas voor een risico op oververhitting. Daarom zorgen gegalvaniseerde lamellen voor een constante zonwering. Het licht is daardoor continu gedempt: ideaal voor expo’s. Bij een hittegolf gebruikt het gebouw ook de inertie van het beton: ‘s nachts kan het de koude opslaan om het dan overdag af te geven. Bovendien heb je natuurlijk nog natuurlijke ventilatie door de deuren van de restaurantzijde beneden en de deuren naar de esplanade boven open te zetten. Zo krijg je een grote luchtstroom door het gebouw.

Duurzame en stabiele materialen
De gekozen materialen zijn duurzaam omdat ze in de eerste plaats robuust zijn, maar ook omdat je ze kan demonteren. Toch gaf duurzaamheid niet de doorslag bij de selectie van materialen. Je hebt veel energie nodig om staal, beton en aluminium te produceren, maar het zijn wel stevige materialen. Het gebouw ligt in het water en dus moesten de funderingen tegen de kracht van het water kunnen. Maar ook het gebouw moest zwaar genoeg zijn zodat het niet naar boven zou drijven.

Beleving geeft Namenaar grotere voldoening
De inwoners van Namen hebben de plek direct in de armen gesloten. Het project deed meer dan alleen de open wonde genezen. Het maakte van de wonde zelfs iets positiefs waar iedereen naartoe kon om te genieten van het uitzicht, de rust, de natuur of elkaar. Het plein zit altijd vol. Een ander succes is dat van het overleg en de wil om dit te realiseren, ondanks de verschillende hordes die de architecten moesten nemen. Bewijs is de fiets- en voetgangersbrug die de stad vijftien meter langer maakte om beter aan te sluiten op de terrassen van BEE Architect. Philippe de Menten looft vooral de positieve energie van alle deelnemers die het eindresultaat tot een succes maakte.

Tekst: Chantal Ernst
Foto’s: Philippe Piraux

BEE Architect
Avenue Reine Elisabeth 40 ı 5000 Beez
t. 081 87 70 22
www.beearchitect.be