LOW Architecten

Als je Schaarbeek binnenrijdt met de trein kan je er niet naast kijken: het witte driehoekige pand vlakbij de spoorwegbedding met de groene kruisvormige patronen in de gevel en speels gepositioneerde ramen. Anethan, zoals dit sociaal-housingproject heet, blijft tot de verbeelding spreken. ‘Samen met een aantal andere projecten heeft het destijds een belangrijke katalysatorfunctie gehad voor de opwaardering van de buurt’, vertelt Tom Hindryckx, mede-oprichter van LOW Architecten, dat het ontwerp op zich nam. ‘De gemeente is de laatste jaren in volle ontwikkeling en wil door de integratie van kwalitatieve sociale woonprojecten verwaarloosde wijken nieuw leven inblazen. Anethan situeert zich aan de rand van Schaarbeek, vlakbij de spoorlijn noord-zuid. Het gebouw moest mee eenheid brengen in die edgy omgeving en zo duurzame stadsontwikkeling initiëren. Het moest ook een volledig passief project worden.’

Culturele gelaagdheid
Het appartementsblok bevindt zich op een moeilijk hoekperceel waar vroeger een tankstation gevestigd was. Nadat dat ter ziele was gegaan, stond het terrein lange tijd te koop, tot de gemeente het opkocht en Renovas aanduidde als ontwikkelaar. ‘Dergelijke stukken grond zijn altijd lastig om een kwalitatieve invulling aan te geven’, aldus Hindryckx. ‘De grote doelstelling was de negatieve beeldwaarde van het hoekperceel om te vormen naar een positief verhaal. We wilden voor de buurt een herkenningspunt creëren dat een warme en genereuze sfeer uitstraalt ten aanzien van de gebruikers en voorbijgangers, maar ook knipoogt naar het historische karakter van de gemeente Schaarbeek.’

Het resultaat is een markant hoekgebouw dat extra dynamiek krijgt door de opvallende articulaties in de gevel. Een betonnen plint verheft het pand ten opzichte van het straatniveau. Zo wordt de privacy op de eerste verdieping gevrijwaard en vermeden dat het gebouw vuil wordt. Ramen zijn schijnbaar willekeurig, maar in wezen doordacht gepositioneerd in functie van de optimale lichtinval en de beste zichten. Met groen geglazuurde baksteen werden bovendien kruisvormige patronen gecreëerd die het gebouw een aparte uitstraling verlenen. ‘Die detaillering is een abstracte verwijzing naar de art-nouveauhuizen in de buurt, met hun statige gevels en prachtige gebogen lijnen’, legt de architect uit.

‘Door de vormentaal van de oude herenwoningen te vertalen naar een hedendaagse architectuur ontstaat een interessante dialoog tussen oud en nieuw. Daarnaast verwijst het pand naar de culturele gelaagdheid in de omgeving. In de rand van Schaarbeek woont een mix van verschillende nationaliteiten en culturen. Die kruispatronen zijn herkenbaar voor iedereen, waardoor het gebouw een soort van brugfunctie krijgt voor de hele buurt. Bovendien heeft de kruisvormige tekening ook op puur visueel vlak een grote meerwaarde. Ze creëert een bepaald ritme, accentueert het verband van het metselwerk en suggereert een bepaalde perforatie. In wezen gaat het om een heel eenvoudig kopvolume, dat door de abstractie in de gevel toch een eigen identiteit krijgt en architecturaal interessant wordt. Het is een heel aaibaar, bijna schattig gebouw geworden. Wit en fris, en toch perfect passend in die iets grauwere context aan het spoor.’

Duurzame opbouw
Anethan bestaat uit drie duplexappartementen die stuk voor stuk anders zijn ingedeeld. In het gelijkvloerse appartement zijn de slaapkamer en badkamer bijvoorbeeld beneden gesitueerd en is de leefruimte boven ondergebracht. In de andere twee units is het omgekeerde het geval. ‘De specifieke indeling heeft alles te maken met het streven naar maximale woonkwaliteit’, aldus de architect. ‘De organisatie van het gebouw en de ruimtes zelf optimaliseren de lichtinval en ruimtelijkheid. Door de specifieke schakeling van de duplexwoningen ontstaan interessante zichten op de stedelijke context en de Noord-Zuidspoorwegverbinding.’

Ook het interieur is in alle appartementen volledig op maat ontworpen met veel ingemaakte kasten en natuurlijke materialen. Tegeltjes in de keuken volgen het kleurenpalet van de gevel. Details van goud zorgen voor extra elegantie. Op de vloer ligt linoleum en de trappen bestaan uit massief larikshout. ‘Het zijn stuk voor stuk ecologisch verantwoorde materialen’, aldus Tom Hindryckx. ‘Duurzaamheid was een essentiële parameter binnen de totstandkoming van het project. Brussel heeft al jaren een ambitieus energiebeleid. Op het eerste gezicht zou je het niet zeggen, maar Anethan is gebouw dat erg ingenieus in elkaar zit. Het is volledig passief. Ter hoogte van de buitenmuren bijvoorbeeld is er 45 cm isolatie geplaatst. Daardoor geef je woonoppervlakte op, maar vergroot je wel het comfort op lange termijn. Er is ook gekozen voor ramen met driedubbel glas, een ventilatiesysteem D, warmterecuperatie en volledige luchtdichtheid.

Tekst: Bart De Maesschalck
Foto’s: Stijn Bollaert

LOW Architecten
Franklin Rooseveltplaats 12 ı 2060 Antwerpen
t. 03 232 35 59
info@low-architecten.be ı www.low-architecten.be