Samyn & Partners

In maart ontving architect Philippe Samyn nog de Regional Western Europe BREEAM Award 2022 voor het administratief huis van de provincie Namen. Vandaag houden we het kleinschaliger en bezoeken we het huis van ‘s lands bekendste poolreiziger Alain Hubert. Samyn vertelt ons over het heerlijke mysterieuze proces, de samenwerking met Hubert en het belang van vertrouwen om bijzondere dingen te maken.

De sleutel tot succes: neem je tijd om je wensen duidelijk te maken
Vooraleer Samyn vertelt over zijn architectuur wil hij dieper ingaan op het vertrouwen en de kans voor een opdrachtgever om zich precies uit te drukken. Hij benadrukt hoe belangrijk het is om voldoende tijd te maken om exact te weten te komen wat een bouwheer wil – ongeacht of het over een residentieel of publiek project gaat. Daarna is het belangrijk om dat vertrouwen te gebruiken om over het project na te denken. Dat creatieproces laat je toe om makkelijker de fouten te ontdekken die tijdens zo’n denkproces ontstaan. Vertrouwen lag ook aan de basis van de samenwerking tussen Alain Hubert en Philippe Samyn. De twee mannen kennen elkaar goed. Ze werkten samen aan de Prinses Elisabeth-basis op Antarctica. Ze waarderen elkaar en denken graag na over nieuwe ideeën. En er is bovendien ook een match op intellectueel vlak. Dat liet hen toe om samen de opdracht te verfijnen. Sommige keuzes waren snel gemaakt. Het gebouw moest een houtconstructie zijn, en bewust ontworpen tegen eerlijke prijs. Voor Alain Hubert is het respect voor de natuur om evidente redenen heel belangrijk. Daaruit vloeide ook de drang naar een eenvoudig en zuinig gebouw. Het huis van Hubert moest een voorbeeld zijn. Gelukkig beschikte Samyn over een uitgebreide architecturale toolbox.

Perfecte match tussen de genius loci en de initiële vraag
Architect Philippe Samyn heeft al veel projecten op zijn conto. Hoe hij die aanpakt of hoe die eruitzien, ligt nooit op voorhand vast. Zijn ontwerpen zijn het resultaat van een grondige analyse van verschillende factoren en van de oplossingen in functie van de vraag van de bouwheer. Voor hij de eerste schetsen op papier zet, wil Samyn de genius loci – de geest van de plaats – begrijpen. Hoe staat de zon? Vanwaar komt de wind? Hoe zit het met de vochtigheid, het lawaai, de biotoop? Genoeg parameters om het potentieel van een plek juist in te schatten. Hoe banaal die plek soms ook mag zijn, zoals dit stuk rechthoekige bouwgrond in Sint-Genesius-Rode.Het belangrijkste deel van het onderzoek is de stand van de zon. In functie daarvan plantte Samyn de openingen van het gebouw in. In dit geval stond de zon niet loodrecht op de straat. Daardoor is de inplanting van de ruimtes schuin. Het gebouw fungeert als een soort zonnewijzer, met de zon die het gebouw doorkruist. De trapeziumvorm van de ruimtes zorgt bovendien voor een akoestische isolatie tussen de kamers. In de zomer komt de wind hoofdzakelijk uit het zuidwesten, in de winter uit het noordoosten. Het perceel ligt tussen beide oriëntaties in en zorgt zo automatisch voor een betere natuurlijke ventilatie dan wanneer de woning perfect op de noord-zuidas zou liggen. Het is bovendien een extra argument voor de schuine vorm.

Bewust bouwen is onvermijdelijk
Duurzaamheid en circulariteit houden Samyn al meer dan veertig jaar bezig. En vandaag zijn beide thema’s zelfs onvermijdelijk. Hij schreef er de afgelopen drie jaar zelfs een boek over, met de sprekende titel QuCoCoMa: Waarmee moet je nu bouwen? Het boek is gratis te lezen op de site van de architect. “Ik herinner me de opkomst van gewapend beton na de Tweede Wereldoorlog. Het deed mensen snel het principe circulariteit vergeten. Bouwen in beton was snel en goedkoop, maar het was tegelijk ook de uitvinding van het slopen van gebouwen in plaats van het demonteren van gebouwen.” Bewust bouwen is noch oud noch modern, het is iets dat volgens de architect altijd terugkeert. Bewust bouwen is zuinig bouwen en vormt de basis van een duurzaam project. Het gebruikte materiaal moet zinvol zijn. Gewapend beton kan zinvol zijn als het gebouw er meerdere eeuwen zal staan bijvoorbeeld. Maar in de eerste plaats moet je gebouwen zetten die weinig energie verbruiken. “Dat is het allereerste dat je moet doen als je duurzaam wil bouwen. Je hebt eeuwen nodig om de energie die in een constructie kruipt, terug te winnen. Dat slaat toch nergens op?” Een houtconstructie dan? “In tegenstelling tot wat sommigen zeggen, is het gebruik van hout niet schadelijk voor het milieu en verbruikt het momenteel amper 22% van al het hout door om de 30 jaar een boom uit het bos te halen. Het hout van dit huis komt uit het Zwarte Woud in Duitsland. Het hout voor binnen komt uit Schotland.” Volgens Samyn zijn er geen slechte materialen. Het is wel belangrijk hoe je ze gebruikt. Zo hebben grote overspanningen weinig zin omdat ze zoveel energie vragen. Minder grote overspanningen zijn dus een volgende stap in een duurzaam ontwerp.

De ruimdenkendheid zorgt voor primeurs
In de bovenstaande logica van duurzaamheid moet je je dus van in het begin afvragen wat nodig is en wat niet. Zo ook met glazen balustrades. Volgens Samyn zorgen ze onnodig voor een impact op het milieu. Een geperforeerde stalen balustrade geeft dezelfde transparantie, maar je moet ze niet elke dag schoonmaken. Bovendien vereist een glazen balustrade een grotere structuur, omdat ze zwaarder is. Ook in het nieuwe cultuurhuis en het administratief huis in Namen gebruikte Samyn geperforeerde platen in plaats van de glazen variant. Het materiaal is veel goedkoper en, zoals gezegd, makkelijker in onderhoud. Het idee ontstond trouwens uit een brainstorm met Alain Hubert. Het bewijs dat Samyn constant zichzelf in vraag stelt om te evolueren naar meer zingeving en circulariteit in zijn projecten. Nog een primeur in dit ontwerp? De zelfdragende trap in geperforeerd staal. Staal blijkt een goeie match met hout. Maar in dit geval was het ook een goeie match met projecten van grotere omvang. De productie van deze trap in het huis van Alain Hubert zorgde voor een knowhow die Samyn ook in grotere projecten kon toepassen.

Vertrouwen vergroot het verantwoordelijkheidsgevoel
Philippe Samyn komt tot slot terug op het belang van vertrouwen. Samen met de ruimdenkendheid van Alain Hubert zorgde dat voor een bijzondere keuze: Samyn liet het klassieke canvas links liggen om te experimenteren met abnormale keuzes. “Het vertrouwen stelt je in staat om na te denken, fouten te maken en nieuwe dingen te proberen. Het stimuleert creativiteit, inventiviteit en vergroot het verantwoordelijkheidsgevoel. Het is dankzij dat vertrouwen dat we ongetwijfeld de grootste vooruitgang boeken naar een meer verantwoorde architectuur.”

Tekst: Chantal Ernst
Foto’s: Quentin Olbrechts, Philippe Samyn, Marie-Françoise Plissart

Samyn & Partners
Waterloosesteenweg 1537 ı 1180 Brussel
t. 02 374 90 60
sai@samynandpartners.com ı www.samynandpartners.com