Dbv architecten

Het zal je maar overkomen als architect dat je een school die je ooit hebt gerenoveerd opnieuw mag aanpakken, zij het dan voor een uitbreiding. Dbv architecten koos voor een contrasterende architectuur met het bestaande maar wel voor veel kwaliteit, transparantie en infrastructuur zowel op maat van de kinderen als van mogelijke externe gebruikers. Ook van de bestaande hellingsgraad van het perceel werd dankbaar gebruik gemaakt om zich optimaal in de omgeving in te schrijven.

In Zelem, een landelijke deelgemeente van Halen, ligt de basisschool in de buurt van de kerk en aan het dorpsplein. Twintig jaar geleden werd de school al eens gerenoveerd. En dat was één van de eerste projecten van architect Bertie de Gauquier. “Ik was toen pas als stagiair gestart. De school zat in het voormalige gemeentehuis, een vrij klassieke setting dus. Wij renoveerden het pand en tekenden voor een extra volume achteraan. Goed twintig jaar later werd opnieuw een wedstrijd uitgeschreven, ditmaal voor een uitbreiding met een nieuwe kleuterafdeling en sportinfrastructuur. Dat ons ontwerp opnieuw werd weerhouden, maakt de cirkel ietwat rond.”

De gemeenteschool ligt in de historische kern tegenover de kerk en hoewel geen van de panden monumentale waarde heeft, maken ze deel uit van een beschermd dorpszicht. Iets waar de actieve heemkundige kring heel veel belang aan hecht. Om dat zicht te respecteren, besloot dbv architechten voor de uitbreiding geen kopie van het bestaande te maken maar net iets wat voor contrast zorgt. “Dat deden we twintig jaar geleden eigenlijk ook met het volume dat achter het gemeentehuis ligt en niet zichtbaar is. Voor de nieuwe uitbreiding die wel zichtbaar is wilden we enerzijds dus contrasteren met het oude gemeentehuis, maar anderzijds vonden we het belangrijk ons te openen naar én connectie te maken met het plein en de kerk maar ook met het achterliggende bos. De keuze voor natuurlijke materialen legt die connectie het best, vandaar de houten gevels in een uitgesproken ritmiek.”

Belangrijk in het nieuwe programma was een grote multifunctionele sportzaal die ook door externen gebruikt kon worden. Waar je dan doorgaans een introvert karakter krijgt en een gesloten volume dat opvalt, wou dbv architecten hier net het tegenovergestelde. De sportzaal, die een verdieping hoger ligt dan de school, sluit aan op het gemeentehuis en volgt diens nok. Het is een open volume afgewerkt in hout dat zich eerder afzijdig houdt in plaats van te schreeuwen. Omwille van de multifunctionele inzetbaarheid zijn er bij deze sportzaal twee extra ruimtes voorzien. Die kunnen ofwel als berging en keuken gebruikt worden ofwel als twee kleedkamers voor de externe gebruikers van de sportzaal.

Een andere belangrijke parameter in het ontwerp was de hellingsgraad van het perceel. De straat loopt zo maar liefst drie meter op van het laagste punt naar het niveau 0 van de school. “Een vereiste van de directie was dan ook dat we met de uitbreiding zouden aansluiten op dit niveau van de bestaande kleuterschool. Twintig jaar geleden dienden we maar twee meter te overbruggen en dat deden we met een lang hellend vlak in twee delen. Het ene bracht je naar niveau 0, met de fiets kon je via het andere naar beneden rijden in de ondergrondse fietsenstalling. Iets wat heel erg tot de verbeelding spreekt van de kinderen. Om die drie meter nu te overbruggen, kan je ofwel via de bestaande toegang intern de school betreden, ofwel kies je ervoor om met de speelse trap te stijgen. Het extra niveauverschil deed ons daarnaast besluiten om de school op poten te zetten. Bijkomend voordeel daarvan is dat er een extra overdekte ruimte ontstaat die breed inzetbaar is als extra speelplaats of semipubliek voorpleinvoor externen die de sportzaal bijvoorbeeld als evenementenzaal willen gebruiken. Door die ingrepen en het spelen met volumes oogt het programma aan de straatzijde iets minder zwaaren sluit het beter aan bij het dorpsplein.”

Waar de sportzaal (op de +1) de connectie legt met het bestaande gemeentehuis door het verlengen van de bestaande gang en het aanpassen van het bestaande sanitair, sluiten de 5 nieuwe kleuterklassen en de refter aan op het bestaande niveau 0. De kleuterklassen zijn opgevat als duoklassen met daartussen sanitair. De refter is geen traditionele refter maar eerder een polyvalente ruimte die van functie kan veranderen in de toekomst. Dbv architecten is heel actief in de scholenbouw en weet dat daar, zeker sinds corona, veel meer vraag naar is. Waar ze ook op inzetten is zo weinig mogelijk circulatie, geen traditionele lange gangen dus. “We hebben een beperkte circulatiezone en die is bovendien nog eens heel open naar de omgeving. Je hebt er continu zicht op het nieuwe voorplein en op het dorpsplein en de kerk. Het zorgt voor een transparante kleuterschool met veel licht en zicht, zeker op het niveau 0 is het bijna een doorkijkschool. Daglicht is essentieel en daarbij hebben we vooral gekeken om die langs de oost- of westzijde binnen te laten vallen. Waar we ook altijd hard op inzetten, is goede akoestiek. En die is voor een kleuterschool compleet anders dan voor een secundaire school of hoger onderwijs. Een zachte linovloer in combinatie met vloerverwarming is voor kleuters heel aangenaam en akoestisch dempend. Akoestische plafonds spreken voor zich maar wij proberen ook altijd iets met één of twee wanden te doen. Zoals kurk bijvoorbeeld, wat bovendien handig is om werkjes van de kleuters uit te hangen en/of kasten bekleden met akoestisch materiaal. Het is een en-en-verhaal. Als de gebruikers je achteraf bedanken voor de rust die in de klassen heerst, dan heb je je werk goed gedaan.”

De polyvalente ruimte is het hart van de nieuwe school. Alle nieuwe kleuterlokalen haken erop aan en die ruimte legt ook de connectie met het bestaande. Er is een podium in voorzien en door alle vensterbanken op dezelfde beperkte hoogte te leggen kan die eigenlijk als één doorlopende zitbank worden gebruikt. Tenslotte heeft dbv architecten aan de tuinzijde richting het bos voor hen ook een nieuwe speelplaats voorzien.

De nieuwe school heeft door natuurlijke materialen een zachte aanblik en contrasteert met de baksteenarchitectuur van het oude gemeentehuis. De keuze van materialen is daarnaast bepaald in functie van onderhoudsvriendelijkheid en omwille van ecologie. Het nieuwe volume is voorzien in zichtbeton, een gevelbekleding met betonlook en in thermowood. Om de functie van het gebouw te tonen, is gebruikgemaakt van geperforeerd aluminium zoals hier aan de voorzijde waar spelende kinderen subtiel zichtbaar worden. Die borstweringen komen ook op andere plaatsen voor bij buitenruimtes. Met slechts drie materialen hou je het geheel rustig. In het interieur is het beton zichtbaar en wordt er handig gebruik van de kolommen gemaakt door er bijvoorbeeld een tafeltje rond te voorzien. Speelse kleuren vrolijken het geheel op.

“Wij proberen voor (kleuter)scholen zo veel mogelijk vanuit het – zichtpunt van het – kind te ontwerpen. Het helpt als je zoals ik zelf drie kinderen hebt. Na twintig jaar ervaring hebben we inmiddels een visie ontwikkeld. Tijdens het ontwerp gaan we letterlijk door de knieën om te kunnen inspelen op de beleving van het kind. Multifunctionele ruimtes zijn voor ons ook heel belangrijk. Net zoals een slim ontwerp dat aangepast is aan de noden van vandaag. Door gebruik te maken van duoklassen kan je enerzijds besparen op (duur) sanitair, maar het laat bovendien toe om de klassen open te zetten. Zo kan je als juf of meester samenwerken of toezicht houden wanneer er iemand uitvalt. En met kasten op wieltjes speel je zowel in op de vraag naar veel bergruimte als dat je de leerkracht de vrijheid geeft om de klas naar zijn of haar wens in te richten. Tot slot is een eigen buitenruimte, hoe klein ook, altijd een meerwaarde. Zoals hier bijvoorbeeld met een terras op poten voor de twee klassen aan de straatzijde.”

Dbv architecten
www.dbv-architecten.be