Jaspers-Eyers Architects

Het nieuwe hoofdkantoor van BNP Paribas Fortis op de Warandeberg in Brussel springt meteen in het oog. Het ontwerp van Baumschlager Eberle Architekten en styfhals architecten geeft niet alleen blijk van gedurfde architectuur, het iconische gebouw is ook een technisch meesterwerk. Het realiseren was daarom in vele opzichten een uitdaging, een proces dat in goede banen werd geleid door Jaspers-Eyers Architects. Een exoskelet van 1200 elementen, gebogen vormen, een atrium over vier verdiepingen, een dak met een uitgesproken hellingsgraad, soms 700 arbeiders op de werf en dat in het centrum van Brussel. Nee, een evidente werf was het zeker niet. Er moest dus op maat worden gewerkt. Jenny Scherrer: “En dat was niet mogelijk geweest mochten we het project niet in bouwteamformule hebben uitgevoerd. Samen met de mensen van Eiffage Benelux en meerdere vaste mensen per betrokken partij hielden we heel regelmatig overleg. Enkel zo kon de strakke planning nageleefd worden en konden we oplossingen bedenken voor de problemen waarmee we tijdens de werf werden geconfronteerd. Een van de grootste uitdagingen vooraf was zonder twijfel de  implementatie van het exoskelet.”

Dat exoskelet vormt het grootste deel van de dragende structuur en geeft het gebouw zijn unieke identiteit. Dat betekent ook dat de 1200 geprefabriceerde elementen in wit  architectonisch beton, waarin specifieke Noorse granulaten zijn verwerkt, reeds in het begin van de werf geplaatst moesten worden. Daarnaast wordt de architectuur van het gebouw in grote mate bepaald door de vele curves in de vormgeving. Dat maakt de standaardisatie van bepaalde elementen veel complexer. “Vandaar dat wij productieoplossingen moesten bedenken die zowel esthetisch als functioneel optimaal waren en dan vooral voor de verlaagde plafonds. Je moet een balans zien te vinden tussen enerzijds het repetitieve en anderzijds het unieke karakter van de elementen. Ook het atrium heeft die organische lijnen en strekt zich over maar liefst vier verdiepingen uit. Om de volledige structuur van het gebouw te kunnen realiseren, maakten we gebruik van nagespannen betonvloerplaten, weliswaar met een minimale dikte. Wat ons ook zorgen baarde, was de grote hellingsgraad van het dak doordat je aan de ene zijde met 6 verdiepingen zit en aan de andere zijde met 9. Dat was nu eenmaal zo door de hellingsgraad van het terrein en omdat de hoogte van het gebouw overal is afgestemd op de kroonlijsten van de omringende gebouwen. Om dat tot een goed einde te brengen, hebben we heel grondige stabiliteitsstudies laten uitvoeren.”

Er zijn door het team ook nieuwe plaatsingssystemen bedacht, bijvoorbeeld voor bepaalde niet-dragende kolommen. Om de zware en gebogen vliesgevels te installeren zijn er zuignappen op maat gemaakt. De horizontale architectonische betonelementen zijn tot op de millimeter nauwkeurig gepositioneerd. Het project was dus in alle opzichten een complexe operatie, maar wel eentje die zijn vruchten afwierp, want tijdens de MIPIM Awards 2022 in Cannes werd het project bekroond met de eerste prijs in de categorie ‘Best Office and Business Development’.  Voor BNP Paribas Fortis is het een grote stap vooruit want zij wilden een heel toegankelijk gebouw, geen gesloten geheel zoals daarvoor. “Letterlijk, met zones die toegankelijk zijn voor het grote publiek. De creatie van semipublieke ruimtes en de integratie van het gebouw in het stedelijk weefsel waren dan ook belangrijke aandachtspunten van in het begin. Publieke en private ruimtes vloeien nu mooi in elkaar over. Zo kunnen passanten het gebouw zelf komen ontdekken via twee binnenpatio’s die aansluiten op de publieke ruimte.” In tegenstelling tot het gebouw zelf zijn die binnenpatio’s op een horizontale manier vormgegeven, ergens om ermee in contrast te treden. Net als het exterieur kent ook het interieur een hoogwaardige afwerking. Zo is er voor 4000 m2 aan ter plaatse gegoten terrazzo in en rond het indrukwekkende atrium. Naadloze passages worden afgewisseld met diletatievoegen die, naar analogie met de curves van het gebouw zelf, organische vormen kennen. Het vele houtfineer in het interieur voegt daar warmte en huiselijkheid aan toe en de verwerking van wanden met verticale latten verwijst naar de elementen van het  exoskelet aan de buitengevel. Voor de gevels van de patio’s werden de elementen gemaakt met glasvezelversterkt beton (ccv) waarbij gebruik is gemaakt van mallen. Maar het open karakter van het gebouw en het rijke daglicht dat het absorbeert, komt er vooral door de vele grote raampartijen en ook daar werd er een combinatie gemaakt van rechte en gebogen vormen.

Met zijn 100.000m2, verspreid over 5 kelderverdiepingen, een gelijkvloers en 6 tot 9  bovengrondse verdiepingen, biedt het nieuwe hoofdkantoor 4.100 werkplekken aan. Dat volstaat voor de 8.200 werknemers dankzij de flexibele werkplekken en het hybride werksysteem met halftijds thuiswerk dat na Covid is ingevoerd. Maar dit is uiteraard veel meer dan louter een kantoorvolume. Het flexibele gebouw is verder, behalve voor intern gebruik, ook beschikbaar voor externen. Zo kunnen er seminaries plaatsvinden tot 250 personen en voorstellingen in het auditorium en de foyer voor 290 personen. Er is plaats voor tal van events in en rond het multifuntionele atrium, dat zich via een monumentale trap uitspreidt over vier verdiepingen en waar verschillende food corners bediend kunnen worden vanuit de industriële keuken in de kelder. Het gelijkvloers heeft, behalve de inkomhal, nog een aantal commerciële ruimtes en telt ondermeer een brasserie. Voor een optimale circulatie zijn er 29 interne liften en 1 publieke, een fietsenstalling voor 330 personen, 268 autostaanplaatsen en 40 parkeerplaatsen voor motors en laadperronen voor meerdere vrachtwagens en bestelwagens.

Ook op het vlak van duurzaamheid is dit een exceptioneel project, dankzij verschillende innovatieve technieken. “Dat leverde een BREEAM Excellent-certificaat op. Het is een passiefgebouw dat geen fossiele brandstoffen verbruikt, uitzonderlijk voor een kantoorgebouw van die omvang. En geothermie was hier geen optie door de aanwezigheid van de ondergrondse metro. Behalve PV-panelen op het dak is er gebruik gemaakt van een  gigantisch waterbassin in de kelder, goed voor 13.000 kubieke meter. Door middel van vier warmtepompen wordt daar in de winter warm water en in de lente en zomer koud water aan onttrokken voor de verwarming en koeling van het gebouw via klimaatplafonds. Dit innovatieve warmteopslagsysteem, beter bekend onder de naam ‘STES’, werd hier voor het eerst toegepast in een kantoorgebouw. Opnieuw een unicum.”

Het staat buiten kijf dat dit project uitgesproken ambitieus was. Maar nu het na vijf jaar van doorgedreven inspanning eindelijk gerealiseerd is, blijkt waarom ook de Brusselse Bouwmeester fan was van het concept. De sterke identiteit van het gebouw heeft immers vooral een open karakter en zoekt toenadering tot de gebouwen in de omgeving, meer dan de gesloten torens op een massieve sokkel die er vroeger stonden. “De relatie verbeteren tussen hoofdkantoor en omgeving is zeker gelukt, dat is de grote verdienste van het ontwerp. Voor ons als uitvoerend architect was de grootste uitdaging om dit complexe dossier te ontwarren en tijdig te kunnen opleveren. Dat het gelukt is, is te danken aan het bouwteam dat elkaar versterkt heeft en dat altijd het beste voorhad met het project. De wil om te slagen was bij alle betrokken partijen – architecten, opdrachtgever en aannemers – bijzonder groot. Dan kan je veel verwezenlijken, hoe complex de materie ook is.”

Foto’s: Philippe Van Gelooven,
Jonas Vandecasteele, Jean-Michel Byl, Georges De Kinder

Jaspers-Eyers Architects
www.jaspers-eyers.be