A2D architecture 2 design
Restauratie en renovatie blazen historisch monument nieuw leven in
Het Pauscollege aan het Hogeschoolplein in Leuven – een ijkpunt in de stad – was volledig uitgeleefd. Tot A2D het historische gebouwencomplex onder handen nam. Niet alleen werden alle historische elementen in de oorspronkelijke staat hersteld, met enkele geslaagde en inventieve ingrepen realiseerden ze ook extra studentenvoorzieningen op de site. Het iconische gebouw kreeg op die manier een geslaagde make-over en het bruist er weer van leven. Zoals het hoort in een echte studentenstad…
Het Pauscollege is een classicistisch gebouw dat in 1523 werd opgericht door paus Adrianus VI. Die was opgeleid aan de Universiteit van Leuven waar hij in 1491 de titel doctor in de theologie verwierf. Aanvankelijk was het enkel voorbehouden voor kansarme studenten theologie. Later, toen Leuven een bloeiende studentenstad werd, kreeg het een uitbreiding en telde het uiteindelijk vier aaneengesloten vleugels van twee bouwlagen die in een rechthoek rond een binnenplaats zijn gerangschikt. Het werd later nog herbouwd door architecten Corthouts en Ghenne en kreeg een nieuwe vleugel van architect Louis Montoyer. Maar eind 18e en begin 19e eeuw ging het college door een moeilijke periode. Verdeeld oververschillende periodes fungeerde het gebouw daardoor onder meer als ziekenhuis en kazerne. Sinds 1835 is de functie terug huisvesting voor studenten filosofie en literatuur aan de KUL. Het Pauscollege is sinds 1973 ook geklasseerd als historisch monument.
De KULeuven besefte dat het monument een facelift nodig had. De bestaande studentenvoorzieningen waren oud en niet meer aangepast aan de normen van vandaag, een duivenenclave had er zijn intrek genomen en historische elementen dreigden te verdwijnen. Maar als geklasseerd monument en met het subsidiesysteem en de administratieve mallemolen van vandaag is de realiteit nu eenmaal dat dit een proces van lange adem is. Uiteindelijk kwam na een kandidaatstelling A2D als winnaar uit de bus. Bruno Delva: “Dat wij voor het luik restauratie in zee zijn gegaan met expert in erfgoedconservering en Horta-specialiste Barbara Van Der Wee die ook het vak restauratie doceert aan de KUL, heeft zeker in ons voordeel gesproken. We hebben nog samen gestudeerd en af en toe werken we samen aan projecten. Zij heeft het archeologisch vooronderzoek gedaan in de eerste fase van het project. Daarnaast hadden we enkele referenties die hen waren opgevallen zoals het administratief centrum de Vuurmolen in Overijse. Die industriële graanmolen is ook een beschermd monument en hebben we met hetzelfde team gedaan. Onze visie waarbij we maximaal respect aan de dag leggen voor wat er is en ons als architect eerder op de achtergrond zetten en op een nederige wijze iets bestaands upgraden naar de normen van vandaag, heeft hen met nog enkele andere parameters overtuigd om voor ons te kiezen.”
Ruim 280 studentenkamers zijn verdeeld over dat enorme gebouwencomplex. De kunst bestaat erin om daar toch een zekere mate van kleinschaligheid in te krijgen. In plan koos A2D ervoor om elke verdieping in elke vleugel daarom op te splitsen door op het einde van elke gang telkens twee gemeenschappelijke keukens en sanitaire kernen te voorzien. Op die manier krijg je telkens kleine gemeenschappen van maximaal 14 studenten.
Een andere vraag binnen de opdracht was ook om het aantal studentenkamers te verhogen. “In de rechtervleugel die paalt aan het Maria-Theresiacollege zaten nog enkele kleine auditoria die in onbruik waren geraakt. Die hebben we ontmanteld en vervangen door studentenkamers. Door de hoge plafonds in het gebouw konden we mezzanines maken, net zoals in de linkervleugel. Ook de zolderverdieping aan de straatzijde was onbewoond, op een enclave duiven na. Daar hebben we na een ontmanteling en renovatie eveneens extra kamers kunnen realiseren.”
Tijdens zo’n renovatie komen heel wat zaken aan de oppervlakte en dan moet je beslissen wat er wordt behouden en wat niet. “Verschillende generaties hebben daar hun studentenleven doorgebracht. Tijdens de restauratie hebben we onder het behangpapier tekeningen ontdekt uit 1968, in volle Flowerpower dus, maar ook van de eeuwen daarvoor. Het gebouw was echt uitgeleefd, maar omwille van het historische karakter is daar lang niets aan gedaan. Delinkervleugel werd in 1967 wel gerenoveerd door ingenieur-architect Paul Van Aerschot dieook lesgaf aan de KUL. Deze vleugel werd respectvol gerenoveerd naar de normen van vandaag. De rest van de gebouwen was wel aan een grondige renovatie en restauratie toe. Het moest immers aangepast worden aan de actuele wetgeving en normering inzake veiligheid, toegankelijkheid en akoestiek. Nieuw sanitair, nieuwe leidingen, ventilatie, verlaagde plafonds, vloerafwerkingen. We hebben geprobeerd om een mooi evenwicht te vinden tussen het historische karakter van het gebouw en hedendaags comfort. Zo zijn we er toch in geslaagd om elke kamer op zijn minst een lavabo te geven want in vergelijking met moderne huisvesting voor studenten waren de kamers van het Pauscollege voorheen vrij Spartaans.Daarnaast bepaalt ook het budget uiteraard wat haalbaar is en wat niet, zeker wat materialisatie betreft.”
Waar ze op het gelijkvloers nog met een tegelvloer konden werken, was er voor de rest linoleum voorgeschreven. A2D zocht daarin naar een passend kleurenpallet dat voor een fris accent zorgt en voor een zekere huiselijkheid. In de gemeenschappelijke keukens met industrieel karakter – onder meer met werkbladen in inox – ontwierpen ze mee het meubilairzoals banken in multiplex met hier en daar een toplaag in formica als kleurenaccent. De grote insteek binnen de materialisatie, zeker in het interieur, was robuustheid. Het wordt immers intens en veelvuldig gebruikt door jonge studenten. Dan is al te veel frivoliteit niet aan de orde. Verder hebben ze getracht het interieur af te stemmen op de architectuur en via doordachte ingrepen aan de lichte wanden en zijgevels zoveel mogelijk daglicht binnen te brengen, zodat een aangenaam leef- en studieklimaat gecreëerd wordt voor de inwonende studenten.
Het bestaande eiken buitenschrijnwerk was goed en kon blijven. Hier en daar is er wel wat glas vervangen. De KUL heeft de renovatie- en schilderwerken aan het exterieur rond het binnenplein voor haar rekening genomen. “Wij stonden in voor het strippen van de binnenkant, de nieuwe invulling en de aanpassingen aan het dak met onder meer nieuwe dakkapellen. Volgend jaar staat de laatste aanpassing op de agenda, dan zal het voormalige studentenrestaurant Alma 3 vervangen worden door een grote studieruimte/polyvalente zaalwaar studenten samen kunnen studeren. De volledige werf heeft in zijn totaliteit twee jaar geduurd en was heel intens. Op plan zien al die kamers er identiek uit, maar in realiteit is geen enkele gelijk. Die allemaal in kaart brengen en het uitvoeren van meetstaten was echt monnikenwerk in dat labyrint. Ook het bepalen van welk pleisterwerk kon blijven en waar het moest vervangen worden, was heel arbeidsintensief.”
Door het accuut gebrek aan studentenvoorzieningen waren alle kamers meteen verhuurd. Het Pauscollege ligt ook ideaal, in het centrum van de stad. Het historische gebouwencomplex kan dus na deze renovatie en restauratie terug zijn functie optimaal vervullen. “We hadden er graag nog wat meer poëzie in gebracht door nog meer herinneringen aan het verleden zichtbaar te houden, maar al bij al zijn we heel tevreden met het eindresultaat. Het is een mooie symbiose geworden tussen authentieke elementen zoals de prachtige houten dakgebinten en de nederige toevoegingen waardoor het geheel een hedendaagse gezelligheidheeft gekregen. Onze ingreep om kleinschaligheid en huiselijkheid toe te voegen door kleinere gemeenschappen te creëren per verdieping, vinden we ook heel geslaagd. Het kan immers overdonderend zijn om als jonge student in een grote stad toe te komen. Dan is het goed om – zelfs binnen een grootschalige context – leefgroepen op mensenmaat te vinden. Dat vergemakkelijkt het sociaal contact en de integratie.”
A2D architecture 2 design
Paardenmarktstraat 11
3080 Tervuren
t. +32 (0)2 766 12 30
info@a2d.be