Lens°Ass Architecten
Stedelijke inbreiding met aandacht voor woonkwaliteit, groen en architecturale waarde
De middeleeuwse Broeltorens in gotische stijl zijn alom gekend in Kortrijk en ver daarbuiten. De twee cilindervormige torens met daartussen een brugje en de Leie die dwars door de historische stad stroomt, vormen een stadsbepalend zicht in de Groeningestad. Een toplocatie dus om te kunnen wonen. En sinds kort nog meer dankzij het project One Broel van Lens°AssArchitecten. Vier unieke gebouwen rond een centraal park eren de geschiedenis en voegen daar ook nieuwe architecturale kwaliteit aan toe.
De Broeltorens dienden vroeger om de stad te verdedigen, nu is de voornaamste functie van deze stadspoort louter nog esthetisch: het is een iconisch beeld dat iedereen associeert met de stad Kortrijk. Rond deze site ontwikkelde zich in de loop der tijd een klooster met kapel en een scholencomplex. Toen dat verouderd was en de beslissing viel om het complex te sluiten en ook het klooster verlaten werd door de laatste zusters, keek de stad of er een andere bestemming mogelijk was. Daarvoor werd een masterplan opgesteld en een bouwpromotor aangesteld.
De totstandkoming van One Broel verliep via een wedstrijd die door het bureau Immograwerd uitgeschreven. Lens°Ass Architecten kwam als winnaar uit de bus omdat ze er om een heel specifieke reden uitsprongen. Bart Lens: “De overige zes bureaus zetten allemaal in op de waterlijn en de beleving van de Leie. Begrijpelijk, maar dan scherm je je af van de Groeningestraat die de site verbindt met de markt en tal van mooie herenhuizen uit de 18e en 19e eeuw telt. Dat zou omgekeerd ook betekenen dat de inwoners daar geen zicht meer op de Broeltorens hebben maar op een lange muur kijken. Op vlak van architectuur was de algemene teneur één lijn, die van de moderniteit. Wij waren de enige die voor vier unieke gebouwen kozen met elk hun kwaliteit en die rond een publiek park zo schikten dat iedereen doorzichten behoudt en een stedelijke verbinding met het water. De inspiratie daarvoor vonden we bij een ouder aanpalend project van bOb Van Reeth.”
Tijdens de werken stootte men bij de buren op de overblijfselen van een oude refuge uit de 18e eeuw en dan vooral op de sprekende gevel van de kapel. “Een toevallige ontdekking die ik herkende van pentekeningen van het oorspronkelijke gebouw. Voor mij was het meteen duidelijk dat we dit mooie relict uit de geschiedenis van Kortrijk zouden integreren in ons ontwerp. Ik heb daarvoor gestreden. Bovendien liet de buur ons daardoor toe om iets hoger te mogen bouwen. Die gevel was vanuit zijn tuin niet alleen mooi om op te kijken, het bufferde ook de inkijk. Zo konden we bijna letterlijk de kerk in het midden houden.”
Die bijzondere gevel bevindt zich achteraan één van de nieuwe gebouwen en is er ook aan vastgehecht. De vier gebouwen hebben duidelijk elk hun eigen identiteit en dat is een heel bewuste keuze. “We wilden geen eenheidsworst, maar echt de stedelijkheid versterken door vier aparte gebouwen te ontwerpen. Elk gebouw in een stad heeft een voorgevel, een gezicht. Dat maakt het voor mensen herkenbaar. Wij wilden dat de bewoners zich, ondanks dat ze in een groter collectief wonen, toch konden identificeren met hun gebouw. De Paulinen met zijn historische art deco voorgevel vormt het gezicht en de toegangspoort naar One Broel. Het bevindt zich dan ook vlak naast de Broeltorens, aan de verlaagde Leieboorden. De Waterspiegel, het gebouw met veel glas, is inzake techniciteit op vlak van zonnewering, akoestiek en dergelijke het meest vooruitstrevende gebouw. Hoe dichter je bij het gebouw komt, hoe mooier het wordt. De gevels zijn opgebouwd in heel sterk figurerend glas dat doet denken aan het Oesterschelpenglas dat we in het klooster terugvonden. De Ode, het gebouw in het midden van het plein, heeft dan weer een bijzondere vormgeving door de afgeronde overkragingen bovenaan. En tot slot is er het Ursulinengebouw, het meest massieve gebouw met dikke muren en vierkante openingen op de plek waar vroeger de school stond. Het is een gebouw dat mooi is door zijn eenvoud en door de bakstenen details onderaan zoals in de Leieboorden doet denken aan kastelen van vroeger. Persoonlijk vind ik dat een heel sterk gebouw dat past bij de Broeltorens. Van collega’s hoor ik soms de opmerking dat dit er precies al altijd heeft gestaan, dat vind ik het mooiste compliment.“
De integratie van het groene middenplein is cruciaal voor het concept. Voor het ontwerp daarvan werd er samen met landschapsbureau BurO Groen rekening gehouden met de geschiedenis. De verhardingen kwamen er waar vroeger oude kademuren van de haven werden teruggevonden en liepen in één lijn vanuit het centrum naar de Broeltorens. Daarbuiten, waar vroeger water en groen was, is de groenaanleg voorzien. Dus ook dat duidt op één of andere manier de geschiedenis aan. Uiteraard moest de groenaanleg rekening houden met ondergrondse parking, maar in samenspraak met de architect zijn er op drie plaatsen grote uitsparingen gedaan voor de integratie van majestueuze bomen zoals beuken en een linde. Dat wordt gecombineerd met lage schaduwbomen en lagere groenstructuren.
De keuze voor baksteen en glas als materialisatie was voor de architect een evidentie. “In Vlaanderen is dat de meest duurzame keuze. De stenen komen letterlijk uit onze grond. Het is onze traditie, we zijn er bekwaam in en soms moet je het niet verder zoeken. We hebben gewerkt met verschillende stenen uit het Terca gamma van Wienerberger met als voornaamste reden om nieuwbouw en renovatie met elkaar te verzoenen. Voor het meest massieve gebouw met zijn vierkante ramen en openingen waren we op zoek naar een alternatief voor de originele Ieperiaanse steen. Wienerberger is dan zelf met een voorstel gekomen, een steen die er van dichtbij eigenlijk niet echt mooi uitzag, maar in massa plots heel mooi oogt en vanop afstand hetzelfde effect had als de Ieperiaanse.”
Voor het gebouw ‘De Ode’ werd een Maasbrand steen op maat ontwikkeld die op een speciale manier werd verwerkt, namelijk door de steen op de strekzijde te plaatsen met de zool van de steen naar voren waardoor het soms doet denken aan natuursteen. Dat geeft dit gebouw, in combinatie met de vormgeving met afgeronde bogen en het diverse metselwerk door een mix van drie stenen, zijn bijzondere uitstraling en patine. Het lijkt er daardoor al veel langer te staan. Toevallig is het ook het gebouw waar er meest vraag naar is.
“One Broel is een project op ons lijf geschreven. We verbouwen graag en liefst verder op iets wat er al is, waarbij je veel context hebt. Vertrekken vanuit de geschiedenis, het overtollige verwijderen en daar nieuwe architectuur aan toevoegen in een mooi nieuw samenhangend geheel, is steeds onze drijfveer. Hier leverde dat vier unieke gebouwen op die passen in de context, 68 woonentiteiten die allemaal zicht hebben op groen, het water en de Broeltorens. En het integreert zich vooral in de stad waardoor elke inwoner de meerwaarde ervan kan ervaren. Mensen maken gebruik van het park om de doorsteek naar de torens te maken of langs de kade te wandelen. Die return naar de (semi)publieke ruimte van de stad vinden we heel belangrijk en is hier wel geslaagd, vinden wij. Je bouwt immers niet alleen voor jezelf, maar binnen een context.”
Dr. Willemsstraat 19
B-3500 Hasselt
+32 (0)11 24 77 60